آشنایی با آناتومی پوست

پوست بزرگ‌ترین عضو بدن است که کل بدن را دربرگرفته است و وظیفه محافظت از آن در برابر نفوذ میکروب و عفونت‌ها را به عهده دارد. پوست بدن از چندین بخش شامل آب، پروتئین، لیپید، مواد معدنی و شیمیایی مختلف تشکیل شده است. مهم‌ترین خط دفاعی بدن در برابر بیماری‌هاست و به‌صورت مداوم در حال تغییر است و هر ۲۷ روز یکبار بازسازی می‌شود؛ بنابراین نگهداری از پوست بسیار ضروری است. برای اینکه با لایه‌های پوست و عملکرد آن‌ها آشنا شوید باید ابتدا بدانید که درم و اپیدرم پوست چیست. پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

درم و اپیدرم چیست

لایه‌های پوست شامل اپیدرم، درم و هیپودرم است که هر کدام وظیفه مختلفی را به عهده می‌گیرند. اپیدرم بیرونی‌ترین لایه پوست است و درم که لایه میانی پوست را تشکیل می‌دهد نقش مهمی در جوان‌سازی پوست دارد. زیری‌ترین لایه، هیپودرم است که از چربی ساخته شده و از ماهیچه و استخوان‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کند. در ادامه به مفاهیم لایه‌های درم، اپیدرم و هیپودرم بیشتر خواهیم پرداخت.

معرفی اپیدرم پوست

بخش قابل‌مشاهده پوست، اپیدرم است. اپیدرم بیرونی‌ترین لایه پوست است که از ۵ لایه تشکیل شده است کراتینوسیت‌ها پروتئینی به نام کراتین تولید می‌کند که این پروتئین جز اصلی اپیدرم پوست است و ملانوسیت‌ها رنگ‌دانه پوستی به نام ملاتونین می‌سازد و سلول‌های لانگرهانس از نفوذ مواد خارجی به پوست جلوگیری کرده و از لایه‌های داخلی ظریف‌تر محافظت می‌کنند. در لایه‌های زیرین اپیدرم، پوست جدید ساخته می‌شود و سلول‌های مرده و قدیمی از پوست جدا کنده می‌شود و سلول‌های جدید به لایه‌های بالایی حرکت می‌کنند.

عملکرد درم پوست

درم لایه میانی پوست است که زیر اپیدرم قرار دارد و حاوی رگ‌های خونی، فولیکول‌های مو، غدد چربی، عرقی و اعصاب است. در این بخش پوست دو پروتئین مهم به نام‌های الاستین و کلاژن قرار گرفته است که این دو پروتئین مهم، حالت ارتجاعی به پوست می‌دهند. فیبروبلاست‌ها سلول‌هایی هستند که در این بخش جای دارند. جالب است بدانید که احساس درد، سرما، گرما و تماس فیزیکی را از این لایه دریافت می‌کنید. غدد چربی در بخش درم، نرمی و صافی را به پوست می‌بخشند و چربی از جذب بیش از حد پوست جلوگیری می‌کند. رگ‌های خونی در درم مواد مغذی را به لایه اپیدرم منتقل می‌کنند و پوست را سالم و سرزنده نگه می‌دارند. در ادامه به مهم‌ترین پروتئین‌های پوستی بیشتر می‌پردازیم.

کلاژن پوست

کلاژن مهم‌ترین بخش در لایه درم پوست است که حاوی بیشترین مقدار پروتئین پوست است و ۷۵% بدن را شامل می‌شود. کلاژن پوست مسئول جوان‌سازی پوست شماست و خطوط چین‌وچروک را از بین می‌برد. اما با بالارفتن سن، میزان کلاژن‌سازی پوست کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین با افزایش سن باید از کرم‌ها و محصولات کلاژن ساز استفاده کنید.

الاستین

این پروتئین در درم قرار دارد و یکی از فراوان‌ترین پروتئین‌ها در پوست است که قدرت و ساختار به پوست می‌دهد. الاستین پروتئینی شبیه‌کش است که حالت کشسانی دارد و کشیده شده و به عقب منقبض می‌شود. الاستین باعث کشیدگی و انقباض بافت بدن می‌شود. الاستین به همه اندام‌های داخلی حالت کشیدگی می‌بخشد. به ریه‌ها این امکان را می‌دهد که حین نفس‌کشیدن مانند یک کیسه الاستیکی عمل کند و با افزایش سن الاستین پوست نیز کاهش پیدا می‌کند.

هیپودرم، لایه زیرین پوست

این لایه، طراوت و جوانی پوست را تأمین می‌کند و کاهش بافت هیپودرم موجب چین‌وچروک و افتادگی پوست می‌شود. لایه هیپودرم حاوی غدد چربی، عرق و بافت همبند است و محافظ گرمای پوست است. چربی‌های موجود در هیپودرم از ماهیچه‌ها و استخوان‌ها در برابر صدمه و ضربه محافظت می‌کند و دارای بافت همبند است که لایه‌های پوست را به ماهیچه و استخوان‌ها متصل می‌کند. این بخش مسئول کنترل دمای بدن است و از گرما و سرمای بیش از حد پوست جلوگیری می‌کند.

انواع بیماری‌های پوستی

پوست مانند سایر اجزای بدن در معرض مشکلات و بیماری هاست. که متداول ترین بیماری های پوستی شامل موارد زیر است.

• آلرژی‌های پوستی و بثورات
• اختلالات پوستی مانند آکنه، اگزما و پسوریازیس
• نیش حشرات مانند کنه، پشه، عنکبوت
• سرطان پوست؛ از جمله ملانوم
• عفونت های پوستی؛ عفونت قارچی
• زخم، سوختگی
• خشکی پوست
• پیسی
• بیماری پروانه ای
• بیماری پوست مرغی
• ایکتیوز
• ضایعات پوستی؛ کک و مک، خال

آکنه

آکنه نوعی اختلال پوستی است که باعث ایجاد جوش‌های سرسیاه و سرسفید روی پوست می‌شود. محرک‌های آکنه پوستی معمولاً شامل هورمون‌های چرخه قاعدگی و دوران بلوغ است و بر اثر التهاب فولیکول‌های مو به وجود می‌آیند. به این معنی که روغن‌های پوستی و سلول‌های مرده، فولیکول‌های مو را می‌بندند. آکنه‌ها معمولاً در سنین نوجوانی ظاهر می‌شوند و بین ۸ تا ۱۰ سال از بین می‌روند.

اگزما

اگزما نوعی بیماری پوستی است که در صورت تماس با یک محرک، یا عامل آلرژیکی ایجاد می‌شود. این بیماری عملکرد پوست را مختل می‌کند و رطوبت پوست را از بین می‌برد. اگزما می‌تواند در هر سنی بروز پیدا کند؛ ولی علایم آن معمولاً در کودکی ظاهر می‌شوند و تا بزرگسالی ادامه دارد. با اگزما شدن پوست، احساس خارش، قرمزی و التهابی را حس می‌کنید. اگزما بر اثر کمبود نفوذ آب به لایه اپیدرم ایجاد می‌شود.

پسوریازیس

پسوریازیس از شایع‌ترین بیماری پوستی خودایمنی است که به شکل زخم‌های ضخیم و حالت پوسته‌پوسته ظاهر شده و خارش‌های شدیدی در پوست ایجاد می‌کند. این بیماری می‌تواند در هر ناحیه‌ای از بدن شامل پوست سر، آرنج، زانو، اندام تناسلی، ناخن‌های دست و پا، صورت و داخل دهان بروز پیدا کند. به‌طورکلی درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما علایم بیماری مدیریت می‌شود.

بیماری پروانه‌ای

بیماری پروانه‌ای یا اپیدرمولیز بولوزا از بیماری‌های پوستی نادر و ژنتیکی است و افرادی که با این بیماری به دنیا می‌آیند پوست بسیار ظریفی مثل بال پروانه دارند. بیماری اپیدرمولیز بولوزا انواع مختلفی دارد. اما شکنندگی و نازکی پوست در همه انواع آن مشاهده می‌شود. علایم این بیماری شامل ناخن‌های زبر و ضخیم دست و پا، پوست ضخیم در کف پا، سفتی پوست، زخم شدن بافت‌های داخل بدن است و هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما از روش‌های درمانی مختلفی می‌توانید پیروی کنید. درمان این بیماری به‌شدت آن بستگی دارد.

سرطان‌های پوستی

سرطان‌های پوستی انواع مختلفی دارد که بر اثر قرارگرفتن پوست در معرض نور ماورا بنفش ایجاد شده و رشد سلول‌های پوست را تسریع می‌کند. اکثر سرطان‌های پوست در صورت تشخیص زود، قابل‌درمان است. روش‌های درمانی برای درمان سرطان پوست وجود دارد که شامل پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی برای درمان سرطان است.

ملانوما

ملانوما تهاجمی‌ترین و خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است و به معنی تومور سیاه است که احتمال خطر مرگ دارد. سرعت رشد بسیار زیادی دارد. ملانوما از سلول‌های پوستی به نام ملانوسیت‌ها منشأ می‌گیرد که ملانین تولید می‌کنند. ملانین رنگ‌دانه تیره‌ای است که به پوست رنگ می‌دهد. اغلب ملانوم‌ها، سیاه یا قهوه‌ای هستند؛ اما برخی از آن‌ها صورتی، قرمز، بنفش یا هم‌رنگ پوست هستند. اما با وجود خطرناک بودن بیماری در صورت تشخیص سریع می‌توانید به درمان آن امیدوار باشید.

جمع بندی

در این مطلب با آناتومی پوست آشنا شده اید. همانطور که اشاره کردیم لایه‌های پوستی نقش مهمی در محفاظت از بدن در برابر نفوذ میکروب‌ها دارند. بنابراین مراقبت و نگهداری از پوست از مهم‌ترین بخش های روتین روزانه است. و رعایت روتین پوستی، شامل پاک کننده پوستی، آبرسان ها و ضدآفتاب بسیار ضروری است.