همه ی کودکان و نوجوانان گاهی احساس استرس می کنند. در واقع استرس پاسخی طبیعی است به تغییرات و چالش‌ها و زندگی هر انسانی چه کودک و چه بزرگسال پر از آن است. اکثر افراد استرس را چیز بدی می دانند که ناشی از رویداد های بد است. اما واقعیت این است که رویداد های خوب آینده مانند اهداف هم می تواند باعث استرس شود. پس تحت هر شرایطی والدین نیاز دارند که درمان خانگی استرس کودکان را یاد بگیرند تا بتوانند در چالش‌ ها و فراز و نشیب‌ های زندگی فرزندشان را یاری کنند.

آموختن آرامش به کودک

داشتن یک کودک مضطرب و پر استرس تجربه ی خوشایندی برای هیچ پدر و مادری نیست. در واقع پدر و مادر هر کاری برای آرام کردن احساسات فرزندشان انجام می دهند. اما لازم است تکنیک های درمان خانگی استرس کودکان را بلد بود تا به بهترین شکل آرامش را به فرزند منتقل کرد. در واقع با تکنیک های درمانی شما فرزندتان را فقط آرام نمی کنید. در واقع دارید به او کمک می کیند تا یاد بگیرد چگونه خودش را آرام کند. حقیقت این است که دنیای بیرون برای هر کسی چه کودک و چه پدر و مادر می تواند اضطراب زا باشد و افزایش آگاهی و درک کودکان از دنیای اطراف در این زمینه کمک بسیاری به آن ها می کند.

تشخیص اضطراب و استرس در کودکان

طبق گزارش ارائه شده از سوی انجمن اختلالات اضطرابی در آمریکا از هر هشت کودک یک نفر اختلالات اضطرابی دارد. برای تشخیص چنین مشکلی در فرزندتان باید به به موارد زیر توجه کنید. مثلاً کودکانی که با یک رویداد آسیب زا مثل تصادف یا طلاق مواجه شده اند در اکثر مواقع چنین حالتی را تجربه می کنند. مثلاً ممکن است کودک از یک سگ بزرگ بترسد و این ترس در وجود او نهادینه شود. در چنین شرایطی والدین باید نقطه ترسیدن کودک را تشخیص دهند تا بتوانند به او کمک کنند.

استرس چه زمانی مفید است؟

کودکان و نوجوانان باید برای آماده شدن برای اهداف مختلف با شرایط جدیدی سازگار شوند. به همین دلیل ممکن است استرس را حس کنند. خصوصاً وقتی تغییری برای بهتر شدن در پیش باشد .در مقادیر کم و زمانی که کودک از حمایت مناسب برخوردار است، استرس می تواند یک تقویت مثبت محسوب شود. این نوع از استرس به بچه ها کمک می کند تا با چالش های زندگی روبرو شوند و به سمت اهداف خود پیش بروند. با تمرکز و تلاش‌، بچه ها یاد می‌ گیرند که استرس خود را کنترل کنند. استرس مثبت باعث شکوفایی قدرت ها و مهارت های درونی یک فرد در دوران کودکی و نوجوانی می شود.

استرس چه زمانی مضر است؟

زمانی که استرس و نا ملایمات بیش از حد شدید، جدی، طولانی مدت و ناگهانی باشد، می تواند توانایی کودک برای مقابله و قوی تر شدن را تحت تاثیر قرار بدهد. در اینجاست که ضرر خود را نمایان می کند چون متاسفانه به کودک اثبات می شود که به دلیل فقدان حمایت مهارت های مقابله را ندارد و یاد نگرفته است و روی زندگی آینده او تاثیر می گذارد. والدین باید در چنین شرایطی حمایت کافی از فرزند خود داشته باشند و تکنیک های درمان خانگی استرس کودکان را یاد بگیرند تا کودکی با سلامت روحی و جسمی تربیت کنند. به هر حال پدر و مادر نمی توانند از احساس استرس در فرزندان جلوگیری کنند. اما می توانند به کودکان کمک کنند تا بر شرایط فائق بیایند.

حمایت و مراقبت بیشتر

والدین باید در زمانی که کودکان و نوجوانان تحت تنش و استرس های زیاد روزمره قرار می گیرند. حمایت و مراقبت خود را بیشتر و چند برابر کنند. باید در کنار کودکان حضور داشته باشید. گوش کنید و با آن ها صحبت کنید و اجازه بدهید که بچه ها احساس امنیت پیدا کنند. این اولین تکنیک مهم در درمان خانگی استرس کودکان است. احساسات آن ها را تایید کنید و بپذیرید. اجازه بدهید بدانند که با گذشت زمان احساسشان بهتر خواهد شد. کودکان و نوجوانان حمایت های والدین را به خوبی درک می‌کنند و این احساس امنیت از جانب شما ترس های بیرونی را در وجودشان از بین می برد.

کمک گرفتن از پزشک یا درمانگر

درست است که قصد دارید از درمان خانگی استرس کودکان استفاده کنید. اما لازم است برای درمان استرس های آسیب زا حتما تحت نظر پزشک درمانگر نیز باشید. والدین با شرکت در جلسات درمانی می توانند یاد بگیرند که چگونه به بهترین شکل به فرزندشان کمک کنند و در محیط خانه چگونه همیار آن ها باشند. به طور کلی پزشکان و درمانگران به خاطر تجربه بیشتر و علم بیشتر در این زمینه می توانند از سعی و خطا و بروز آسیب‌های جدی جلوگیری کنند. مشورت آن ها می تواند بسیار کمک کننده باشد.

با کودکان زمان مثبتی را بگذرانید

زمان گذاشتن برای کودکان و نوجوانان از هر چیز دیگری برای کاهش استرس ها و تنش‌های روانی مفید تر است. کودکان و نوجوانان را تشویق کنید که کارهای مورد علاقه شان را انجام دهند. اگر می‌توانید خودتان نیز در این کار ها شریک باشید. احساس مثبتی که از علاقه ی کودکان ناشی می‌شود، روابط بین والدین و فرزندان را نیز صمیمی تر می کند و باعث می شود در کمک کردن درمان استرس کودکان موفق تر باشد. کار هایی که باعث لذت بردن آرامش روحی و روانی می شود. مثلا رفتن به دل طبیعت و بازی کردن چیز هایی ست که استرس های باقی مانده از مشکلات روزمره را در وجود کودکان و نوجوانان و حتی خودتان از بین می برد.

انجام تمرین های تنفسی

با انجام تمرین های تنفسی حرکت بدن آهسته و آرام می شود و توجه و تمرکز روی تنفس استرس و اضطراب را از بین می برد. حتی تنفس کم عمق به خودی خود می تواند سبب افزایش اصطراب و طولانی تر شدن احساس ترس و استرس در کودکان می شود. باید به کودکان آموزش بدهید که تنفس شکمی را تمرین کنند. در این حالت سیستم عصبی پاراسمپاتیک فعال می شود و آرامش را به بچه ها هدیه می‌کند. ضربان قلب آرامش می گیرد و فشار خون کم می شود. به این ترتیب به طور کلی کودکان احساس آرامش بیشتری می کنند.

درمان فشار عمیق

خیلی جالب است که وارد کردن فشار ملایم و البته محکم به بدن فرد دچار اضطراب یا استرس با استفاده از لباس های فشاری و یا مثلاً در آغوش گرفتن سبب کاهش شدید اضطراب و استرس در وجود او می شود. این موضوع در مورد کودکان نیز صادق است. زمانی که کودکان دچار استرس می شوند، با در آغوش گرفته شدن سریع احساس بهتری پیدا می‌ کنند. اما والدین باید یاد بگیرند که این کار را ناگهانی انجام ندهند. تا کودک بدتر دچار اضطراب و استرس مضاعف نشود. ملایمت به خرج دادن بسیار مهم است. حتی می توان کودک را در یک پتو پیچید و مشابه قنداق کردن نوزاد به او احساس آرامش را منتقل کرد.

افزایش فعالیت کودک

فعال شدن از نظر جسمی فقط برای سلامت جسمانی مفید نیست. بلکه باعث سلامت روانی نیز می شود. یک تکنیک مهم و ساده درمان خانگی استرس کودکان این است که زمان بیشتری برای فعالیت جسمانی پیدا کند. اگر کودکی دارید که احساس بی حوصلگی، غمگینی، عصبانیت یا استرس بیش از حد دارد. بیرون آمدن و فعالیت بدنی به او کمک می کند تا احساسات متعادل‌تری پیدا کند. برای افزایش فعالیت بدنی می توانید موارد زیر را امتحان کنید:

• پیاده روی خانوادگی در بیرون
• سوار شدن روی سه چرخه یا دوچرخه
• تمیز کردن اتاق شخصی
• بازی با حیوانات خانگی
• شنا کردن
• استفاده از کنسول وی
• رقصیدن
• طناب زدن
• فعالیت با همراهی دوستان

تصویر سازی هدایت شده

تا به حال خودتان تصور کرده اید که در یک ساحل آرامش بخش هستید و تجربه کرده اید که تا چه اندازه استرس را از شما دور می‌کند؟ می ‌توانید همین تمرین های ذهنی ساده را در کنار کودکان و نوجوانان نیز انجام دهید. تصویر سازی هدفمند را به شکل یک کار سرگرم کننده انجام بدهید. مثلاً:

• یک محل مورد علاقه برای کودکان پیدا کنید و در مورد آن با او صحبت کنید.
• مکان هایی که کودک دوست دارد. مثل پارک یا خانه مادربزرگ را برای او به صورت تصویر سازی بازسازی کنید.
• برای اینکار می تواند عطر یا رایحه ی مورد علاقه کودک را نیز در فضا پخش کنید تا احساس بهتری داشته باشد. به این ترتیب بچه ها تا حدی از مسائل استرس زای روزمره فاصله می گیرند.

به بچه ها نوشتن را بیاموزید

یکی از راهکار های مهم درمان خانگی استرس در کودکان و نوجوانان می تواند نوشتن باشد. اگر کودک شما بالای ۷ سال است و نوشتن را یاد گرفته است، به او یاد بدهید که احساسات خود را روی کاغذ بیاورد. یک دفترچه یادداشت زیبا و یک خودکار خوشرنگ برای شروع بسیار عالی است. البته بچه های امروزی می توانند تایپ کردن روی تبلت یا رایانه را نیز امتحان کنند. چه بسا استعداد نویسندگی در فرزند شما شکوفا شود. از کودکان بخواهید کار های زیر را یادداشت کنند:

• کار هایی را که در همان روز انجام داده اند
• چیز هایی که مشتاقانه منتظر آن هستند و علت آن را
• چیز هایی که مایه نگرانی آن ها است و علت آن
• تمام لحظه هایی که در آن ها واقعا احساس قوی بودن یا کرده ‌اند
• چیز هایی که آرزو می کنند می توانند همین الان در زندگی خود تغییر بدهند

شکرگزاری را به بچه ها یاد بدهید

یک راهکار درمان استرس کودکان که حتی برای خودتان هم فوق العاده موثر واقع می شود، یاد گرفتن شکرگزاری است. تمرینی که هر روز صبح بعد از بیدار شدن و یا شب هنگام قبل از خواب می توانید به صورت فردی یا خانوادگی انجام دهید. این تمرین غمگینی و عصبانیت را می تواند درمان کند. به بچه ها یاد بدهید که بابت هر چیز کوچک و بزرگی در جسمشان، در اطرافشان و در طبیعت خداوند شکر گزار باشند. به این ترتیب بچه ها یاد می گیرند نسبت به اطرافیان خود نیز قدردان باشند و نسبت به خودشان هم احساس بهتری پیدا می کنند.

آرامش عضلانی

آرام کردن عضلات یک راهکار عالی برای آرام کردن کل بدن و ذهن و روان افراد کودک و نوجوان و حتی بزرگسالان است. با کشش و ایجاد رهایی در ماهیچه های مختلف در بدن، ذهن اجازه پیدا می‌کند که آرام شود. در این زمان باید به بچه ها یاد بدهید که فقط روی یک چیزی تمرکز کنند. به این ترتیب تنش از جسم آن ها و سپس از ذهن شان دور می شود. از قرار گرفتن در یک موقعیت راحت شروع کنید. این حالت می‌ تواند دراز کشیده یا روی یک صندلی راحت باشد. در حالی که پا ها روی زمین است با تکنیک تنفس عمیق شروع کنید و کم کم از بچه ها بخواهید که ابتدا فشار را از عضلات صورت خود بردارند. همینطور گردن و سپس بالاتنه و پاها آرام و به ترتیب بقیه اعضای بدن. این کار حدود ۱۰ دقیقه طول می کشد و نتیجه بخش است.

آرام کردن قسمت های مختلف بدن

پس از اینکه از کودک خواستید که به آرامی دراز بکشد و یا در راه جای راحتی به تکیه دادن بنشیند، مراحل زیر را انجام دهید. ابتدا از صورت شروع کنید و اول ماهیچه های تمام صورت را منقبض کنید و سپس رها کنید و سفتی آن را حس کنید. از فک شروع کنید. دندان ها روی هم فشار بدهید. ۱۰ ثانیه نگه دارید و رها کنید و رها کردن را حس کنید. بعد از آن نوبت به شانه ها و گردن است. فشار روی شانه ها و گردن را حس کنید. سپس فشار را رها کنید و در هر مرحله تنفس عمیق شکمی را فراموش نکنید. بعد از آن نوبت سفت کردن بازو ها شکم و به ترتیب سفت کردن پاها و تمام انگشتان است. احساس رها شدن را کاملا حس کنید و این را از کودکتان بخواهید.

علائم استرس در کودکان

استرس در کودکان می تواند به شکل های مختلفی ظاهر شود. مثلاً تحریک پذیری و عصبانیت! از آنجایی که کودکانه همیشه کلماتی برای توصیف احساسات خود ندارد، ممکن است آن را تبدیل به تنش های روحی کنند و خلق و مزاج بدی پیدا کنند. تغییر در رفتار ممکن است به صورت های مختلف بروز کند.

مثلا

• کودکی که آرامش خوبی داشته است به طور ناگهانی تغییر رفتار بدهد.
• در بازی ها بی حوصله باشد.
• مشکل در خواب پیدا کند.
• ممکن است کودک یا نوجوان از احساس خستگی دائمی خواب بیش از حد یا بی خوابی بیش از حد رنج ببرد. نادیده گرفتن مسئولیت‌ ها نیز پیش می آید.
• اگر کودکان و نوجوانان به طور ناگهانی تکالیف خود را رها کند و کارهایی را که بر عهده دارند، فراموش کنند، ممکن است این نشانه ای از وجود استرس در روان آن ها باشد.
• تغییرات غذا خوردن و بیمار شدن نیز از بروزات استرس و تنش در کودکان است.

به خواب بچه ها توجه کنید

دقت کنید یکی از عواملی که می ‌تواند سبب ایجاد تنش و استرس در کودکان شود بد خوابی یا بی‌خوابی است. برای اینکه بچه ها خواب آرامی داشته باشند، سعی کنید شب ها فضای خانه را آرام نگه دارید و در ساعت های منتهی به زمان خواب اجازه استفاده از گوشی را به کودکان ندهید .زیرا مانع از خواب راحت آن ها می‌شود. این مورد نیز یکی از نکات ریز و البته پروفایده و پر اثر در درمان خانگی استرس در کودکان است.

با تفکر منفی بچه ها مبارزه کنید

یکی از مسائلی که بچه ‌ها خصوصاً در دوران مدرسه با آن مواجه هستند تفکرات منفی است. که من در فلان درس اصلا خوب نیستم یا از ظاهرم متنفرم یا دیگران من را دوست ندارند. به هر حال این افکار گریبان هر کودک و نوجوانی را می‌ گیرد.  والدین باید به آن ها آگاه باشند و در زمان درست و مناسب با این افکار مقابله کنند. بهترین راهکار تمرکز بر نقاط قوت و ایجاد فضایی برای تقویت اعتماد به نفس بچه هاست.

تمرکز کردن بر نقاط قوت کودکان و نوجوانان

بچه ها باید در زندگی روزمره بر نقاط قوتشان تمرکز کنند و به این ترتیب ضربه و استرس های روحی باعث نشود که آسیب پذیری، اضطراب یا عدم اطمینان نسبت به خود را تجربه کنند. چنین مهارت هایی کاملا آموختنی است. والدین نقش مهمی در حمایت و آموزش به کودکان و نوجوانان دارند. آگاه شدن به توانمندی‌ها و احساس قدرت کردن یکی از مهمترین راهکار های درمان خانگی استرس کودکان است و به خوبی می تواند تنش های روانی آن ها را کنترل کند و اعتماد به نفس خوبی در وجود آن ها شکل بدهد. به همین دلیل والدین با تمرکز بر نقاط قوت کودکان کم کم به آن ها یاد می دهند که خودشان نیز برای قوت هایشان و توانمندی هایشان ارزش قائل باشند و احساس خوبی پیدا کنند.