انسان ها با وجود تمام تفاوت هایی که دارند، از نظر صفات شخصیتی و ویژگی های شخصیتی و همچنین از نظر ساختار شخصیت در دسته های مشخصی جای می گیرند که قابل شناسایی و بررسی است. روان شناسان و جامعه شناسان نیز از همین ویژگی انسانی استفاده کرده اند و کتاب های متعددی برای خود شناسی بهتر در این زمینه نوشته شده است. انسان موجودی است که با شناخت ویژگی ها و صفات خود می تواند راهی برای بهتر شدن و پیشرفت پیدا کند و به همین دلیل است که در دنیای امروز ما خود شناسی مورد توجه جدی قرار گرفته است. در این مقاله می خواهیم بهترین کتاب ها در زمینه ی خود شناسی را به شما معرفی کنیم. البته این را در نظر بگیرید که کافی ترین و بهترین کتاب خودشناسی دستورالعمل خلق کننده ی انسان است.

خودشناسی چیست؟

می گویند مردی سال ها مشغول تجارت و کار بود و ثروت عظیمی داشت. زمین بزرگی خرید و روزها به کار مشغول بود و شب ها کاخ مجللی در زمینش می ساخت. اما درست روز پایان از ورود او به کاخش جلو گیری کردند. چون به اشتباه روی زمین همسایه کاخ خود را ساخته بود.

در زمین مردمان خانه مکن

کار خود کن کار بیگانه نکن

خود شناسی در یک کلام به ما کمک می کند تا روح خود را بسازیم و عمر خود را برای غیر از آن هدر ندهیم.

آیا روانشناسی زرد برای خودشناسی مفید است؟

اگر از علاقمندان به خود شناسی از طریق روانشناسی باشید، حتماً اسم روانشناسی زرد به گوشتان خورده است و یا اینکه در معرض کتاب های از این دسته قرار گرفته اید. روانشناسی زرد در واقع مطالبی است که برای عوام مردم قابل فهم است. اما فرض های دقیق و مفاهیم علمی ندارد. اکثر کتاب های موفقیت و جذب در این حیطه از روانشناسی قرار می گیرد. استفاده از تعابیر، تمثیل ها و استعاره های مختلف باعث می شود که این روانشناسی برای مردم جذاب باشد. جالب است که بدانید این کتاب ها در ذهن افراد آموزه های غلطی را ایجاد می کنند که باید در زمان خود شناسی صحیح تمام این آموزه ها از ذهن آن ها پاک شود و راه درمان را برایشان دشوارتر می کند. مراقب باشید در یافتن بهترین کتاب خودشناسی در دام این کتب نیفتید.

چه کتاب هایی روانشناسی زرد نیست؟

حالا که روانشناسی زرد می تواند تا این حد خطرناک باشد، باید در بین کتاب ها دقت به خرج بدهید و کتاب های این دسته را از فهرست خود خارج کنید. راهکاری برای تشخیص این کتاب ها به شما معرفی می کنیم. برای تشخیص باید گول کلمات را نخورید. مثلاً فرض کنید روانشناس معروف و معتبری از سه مکانیسم های دفاعی در روان انسان سخن گفته است. بعد یک نفر کتابی با عنوان ۱۰۰ مکانیسم دفاعی نوشته است. نام این کتاب غیر علمی بودن آن را مشخص می کند. کتاب های زرد عموماً تیتر های جذاب و هیجانی دارند. جدای از این بهتر است کتاب هایی را که روانشناسان متخصص و افراد با تجربه به شما معرفی می کند بخوانید.

وضعیت آخر و ماندن در وضعیت آخر

کتاب وضعیت آخر و ماندن در وضعیت آخر اثر تامس هریس و ترجمه اسماعیل فصیح در دسته ی بهترین کتاب خودشناسی قرار دارند. به طور خلاصه انسان در روابط خود چهار وضعیت مختلف را تجربه می کند. یکی از وضعیت ها این است که خود را دست کم می گیرد و طرف مقابل خود را برتر می بیند. وضعیت دیگر این است که خود را برتر می بیند و طرف مقابل را دست کم می گیرد. در وضعیت دیگری هم خود را کوچک می بیند و هم طرف مقابل را کوچک می بیند. اما وضعیت آخر می گوید هم خودت را دست کم نگیر و هم طرف مقابل را. با اصطلاح از «من خوبم تو، خوبی» از آن یاد می کند. خواندن این کتاب های جذاب شما را با شیوه درست برقراری روابط آشنا می کند.

تحلیل رفتار متقابل

بنیانگذار روانشناسی تحلیل رفتار متقابل، اریک برن است و کتابی نیز در این زمینه دارد. اما در اینجا ما کتاب تحلیل رفتار متقابل اثر یان استوارت را به شما معرفی می کنیم. اساس روانشناسی این کتاب با کتاب های وضعیت آخر و ماندن در وضعیت آخر مشابه است و بر این اساس پیش می رود که انسان ارزشمندی خود و دیگران را به طور یکسان درک کند. انتظار می رود با خواندن این کتاب ها فرد به نقطه ای برسد که نسبت به خود و جهان هستی احساس پذیرش پیدا کند. ممکن است انسان لزوماً افراد دور و بر و تمام وقایعی که رخ می دهد را دوست نداشته باشد. اما باید آن ها را پذیرا باشد. این کتاب در مورد این بخش از روان انسان ایده های خوبی دارد.

خودشناسی به روش یونگ

کتاب خودشناسی به روش یونگ اثر مایکل دانیلز دسته بندی های یونگ از کهن الگو های شخصیتی تکیه دارد. این کتاب هم برای افراد مختلف جامعه هم برای روانشناسان جذاب است و در ۹ فصل مجزا و ساده تکنیک های جدید و جالبی از روانشناسی یونگ را می آموزد. این کتاب به شما کمک می کند تا شخصیت روانی خود را شناسایی کنید و ساختار و پویایی شخصیت خود را کشف نمایید. به این ترتیب درک بیشتری از خود و روابط شخصی تان پیدا می کنید.

نیمه تاریک وجود

یکی از تاثیر گذار ترین کتاب هایی که می توانید در حوزه روانشناسی و خودشناسی  ببینید کتاب نیمه ی تاریک وجود اثر دبی فورد و ترجمه ی فرناز فرود است. اساس این کتاب بر این است که درون شما و هر کسی تنها نور وجود ندارد و نیمه ی تاریکی در وجود خود دارید که باید آن را کشف کنید و بپذیرید. در کتاب از این نیمه تاریک با نام سایه یاد می شود و کوله باری نامرئی است که در هر جایی آن را حمل می کنید. به طور خلاصه می توان گفت شما این نیمه تاریک را روی دیگران فرافکنی می کنید و باید با تکنیک هایی که در این کتاب می آموزید یاد می گیرید دست از فرافکنی بردارید.

تئوری انتخاب

کتاب تئوری انتخاب یا نظریه ی انتخاب اثر ویلیام گلاسر، از مهم ترین کتاب های این نویسنده است. اساس این کتاب بر معرفی مرکز کنترل درونی است که باید در انسان ها هرچه بیشتر تقویت شود. بعضی ها تئوری انتخاب را بهترین کتاب خودشناسی معرفی می کنند. زیرا به شما می گوید که تنها کسی که می توانید رفتار هایش را کنترل کنید خودتان هستید. زندگی شما را تمام انتخاب های شما می سازد و باید خودتان را به خوبی بشناسید تا بتوانید شاد زندگی کنید. مثلاً در کتاب ذکر شده است به جای من افسرده شدم بگویید من انتخاب کردم که افسرده باشم و مسئولیت آن را بپذیرید تا بتوانید تغییر ایجاد کنید.

دشواری انتخاب

کتاب دشواری انتخاب یا تناقض انتخاب از بری شوارتز یکی از مطرح ترین کتاب ها در حوزه تصمیم گیری در دنیاست. این کتاب کمک می کند تا شما سیستم تصمیم گیری در وجود انسان را به خوبی بشناسید و این موضوع روی تمام تصمیم گیری های شما در طول زندگی اثر گذار است. افراد زمانی که تنها دو گزینه پیش رو دارند، انتخاب راحت تری خواهند داشت تا زمانی که گزینه های متعددی برای انتخاب کردن پیش روی آن ها قرار داشته باشد. اگر برای شما جذابیت دارد که این ساختار وجودی انسان را بشناسید، خواندن این کتاب را به شما توصیه می کنیم.

سوال های درست

وجود انسان طوری آفریده شده است که به دنبال پاسخ سوال هایش بگردد. در این بازه مبرهن است که سوال های درست می توانند مسیر زندگی فرد را به سمت درستی هدایت کنند و سوال های اشتباه آینده ی ناخوشایندی برای او رقم می زند. در کتاب سوال های درست در ۱۳ فصل مجزا سوال های مختلفی پیش روی شما قرار می گیرد و می توانید وجود خودتان را بررسی کنید که آیا این سوال های درست را از خود پرسیده اید یا خیر؟ این کتاب از دبی فورد نویسنده کتاب معروف نیمه تاریک وجود است و خواندن آن را به شما توصیه می کنیم.

دوره های رشد تفکر اجتماعی

یکی از سری کتاب های خوبی که می توان برای خود شناسی توصیه کرد که هم برای خود افراد و هم در تربیت فرزندان تاثیرات بسیار خوبی دارد، دوره های رشد تفکر اجتماعی از احمدرضا اخوت است. در این کتاب ها سعی شده است اصول تربیتی از منبع قرآن به عنوان بهترین کتاب خودشناسی استخراج شود. دسته بندی سال های زندگی انسان به پیش از تولد تا تکلم، از تکلم تا بلوغ، بلوغ عقلی، بلوغ عاطفی و … تقسیم می شود. خواندن این دوره ی 6 جلدی به تمام والدین و افرادی که مایلند در تربیت سعی و خطا نکنند، توصیه می شود. ضمن اینکه برای خودشناسی منبع بسیار خوبی نیز هستند.

انسان در جستجوی معنا

ویکتور فرانکل نویسنده ی این کتاب، مدت زمانی از عمر خود را در اردوگاه اجباری رژیم نازی سر کرد. به همین دلیل شاید به گفته ی خودش بیش از هر کس دیگری درد از دست دادن را تجربه کرده باشد. اما او توانست در زیر بار تمام درد ها و رنج ها امید خود را حفظ کند و زنده بماند. در این کتاب ابتدا خاطرات خود را بیان می کند و ذکر می کند که انسان باید معنایی در زندگی داشته باشد و معنای زندگی خود را پیدا کند تا بتواند در زیر بار تمام مشکلات دوام بیاورد. اگر به دنبال معنای زندگی خود هستید، انسان در جستجوی معنا فکر شما را به کار می اندازد.

بازی ها

یکی از کتاب های مهم اریک برن در حوزه تحلیل رفتار متقابل کتاب بازی ها است که اسماعیل فصیح آن را به فارسی ترجمه کرده است. هر انسانی باید بداند که روحیه ی خاص و روان پیچیده می تواند برای او بازی های زیادی در بیاورد. در این کتاب حدود ۴۶ بازی مختلف نام برده شده که کمک می کند افراد با شناختن آن، این بازی های مضر و مخرب را از زندگی خود و روان خود دور کنند. این کتاب می گوید که ارتباطات در دو لایه قابل شکل گیری هستند. یکی در ظاهر و یکی در باطن. ظاهر بازی ها کاملا منطقی و قابل قبول است. اما در باطن هدفی کاملاً متفاوت دارند. نام های جالبی برای هر کدام از بازی ها در این کتاب انتخاب شده است. مثلاً بازی ببین مجبورم کردی چیکار کنم!

مدیریت توجه

نیر ایال یکی از نویسندگان مطرح در حوزه ی مدیریت است. در کتاب مدیریت توجه، او به یکی از مشکلات مهم انسان امروزی پرداخته است که در مواجهه با ابزارهای مدرن زندگی به شدت در مدیریت آن با مشکل مواجه است. از این جهت مدیریت توجه یکی از بهترین کتاب های خودشناسی محسوب می شود. از نظر نویسنده در آینده کسانی که بتوانند مدیریت توجه را در زندگی خود پیاده کنند، تنها افراد موفق در جامعه انسانی خواهد بود. افرادی که قدرت این مدیریت را ندارند، اداره ی زندگی خود را به دیگران می سپارند.

کتاب شیب

یکی از ابعاد مهم شخصیت انسان در کتاب شیب اثر ست گادین بررسی شده است. چه بسیار افرادی را که در اطراف خود مشاهده می کنید که در یک قدمی موفقیت کار خود را رها کردند. از طرفی افراد بسیاری نیز وجود دارند که با پافشاری بیجا سال هاست که در نقطه ای نا مناسب بدون موفقیت درجا می زند. باید با خود شناسی نقطه ی مهم و بزنگاه ادامه دادن یا رها کردن وضعیت ها را تشخیص داد. این کتاب به شما کمک می کند تا تحلیل بهتری از موقعیت های خود داشته باشید و در این مورد تأمل کنید.

نظریه های شخصیت

شخصیت شناسی را می توانید از کتاب نظریه های شخصیت شولتز مورد بررسی قرار بدهید و در مورد آن بیاموزید. این کتاب بسیار عمیق است و باید برای مطالعه آن وقت مناسبی در نظر بگیرید. این کتاب یکی از منابع مهم درسی دانشگاهی در زمینه روانشناسی نیز به شمار می آید.

اثر مرکب

کتاب اثر مرکب نوشته ی دارن هاردی کتابی است که موضوع اصلی آن موفقیت در مسیر زندگی شخصی و شغلی است. البته یک نقد به این کتاب وارد است که آن را نزدیک به کتاب های روانشناسی زرد می کند زیرا در جای جای این کتاب رد پای یک «من می گویم» بدون سند و منطق از نویسنده دیده می شود. یعنی نویسنده در بخش های زیادی از این کتاب حرف و نظر خود را تحمیل کرده است. البته بخش های دیگر کتاب درباره شکل گیری و تثبیت عادت های جدید را می توان به عنوان منبعی مفید برای تمرین های روزانه در نظر گرفت.

زندگی خود را طراحی کنید

بیل بورنت و دیوید ایوانس دو نویسنده ی کتاب زندگی خود را طراحی کنید، هستند. شاید از عنوان کتاب تصور کنید که این کتاب برای ساختن یک زندگی خوب و شاد نوشته شده است و تنه به روانشناسی زرد می زند. اما پر فروش بودن این کتاب در جهان نشان داده است که قضیه از این قرار نیست. هر دو نویسنده سابقه ی کار طراحی در شرکت اپل را دارند و به زبان ساده و نه سطحی در این خصوص صحبت کردند. با خواندن این کتاب شما یاد می گیرید که مفهومی تحت عنوان تفکر طراحی وجود دارد و شما می توانید زندگی خود را متناسب با خواستتان طراحی کنید.

پشت پرده ی ریاکاری

چه بخواهیم و چه نخواهیم بعضی از خصوصیات خلقی نا مناسب و رفتار های غیر اخلاقی در وجود انسان ریشه دارد. در کتاب پشت پرده ی ریاکاری از دن آریلی، این ویژگی های غیر اخلاقی از تقلب تا دزدی و پارتی بازی توجه شده است. نویسنده در این کتاب بررسی می کند که تاثیر محیط بر انجام کارهای نا پسند اخلاقی تا چه اندازه است و چه فاکتور های آشکار و پنهانی برای بروز فعل اخلاقی نا پسند از انسان دخالت دارند.

اعتیاد مثبت

نزدیک به ۵۰ سال است که ویلیام گلاسر نظریه ی اعتیاد مثبت را مطرح کرده است. در واقع می توان اعتیاد مثبت را پدر بزرگ کتابی مثل اثر مرکب دانست. در این کتاب راهکار هایی ارائه شده است تا افراد هر چه بیشتر و بهتر عادت های مثبتی در خود ایجاد کنند.

شغل مناسب شما

یکی از نتایجی که خودشناسی می تواند در پی داشته باشد، شناخت شخصیت و انتخاب شغل متناسب با آن است. تایگر در کتاب شغل مناسب شما معیار های متعدد انتخاب شغل را بررسی می کند. یکی از مهم ترین معیار ها تطبیق ویژگی های شخصیتی فرد با موقعیت شغلی است.  به همین دلیل این کتاب در حوزه ی کتاب های خود شناسی دسته بندی می شود.  تعاریف روانشناسانه از شخصیت های مختلف بر پایه ی MBTI در این کتاب وجود دارد و بسیار آموزنده است.

هنر ظریف بی خیالی

کتاب هنر ظریف بی خیالی اثر مارک منسون به شما می گوید که در طول زندگی خود آنقدر وقت و انرژی ندارید که روی تمام جزئیات زندگی اطراف خود متمرکز شوید. در واقع برای بهتر زندگی کردن باید بتوانید بیخیال خیلی از مسائل زندگی شوید تا فکر و ذهن خود را بر نقاط اصلی زندگی تان متمرکز کنید. شاید از زاویه ی دیگر بتوان گفت این کتاب به شما نمی آموزد که کلا بیخیال زندگی شوید. این کتاب به شما توصیه می کند تا توجه و تمرکز خود را در حوزه های منتخب خود را صرف کنید.

سکوت قدرت درونگرا ها

کتاب قدرت سکوت یا سکوت قدرت درونگرا ها نوشته ی سوزان کین یکی از کتاب های مفید برای شناخت شخصیت درونگرا است. در جامعه امروزی بسیاری از ویژگی های افراد درونگرا به عنوان ویژگی های نامناسب برای موفقیت توصیف می شوند. اما این کتاب دریچه ای متفاوت بر روی شما باز می کند و اثبات می کند که ویژگی های یک فرد درونگرا اتفاق نمی تواند عامل موفقیت شخصی و شغلی او باشد. مثلاً سکوت یکی از مهمترین ویژگی های شخصیت درونگرا هاست که در بسیاری از موارد می تواند برایشان بسیار کمک کننده و عامل بهترین موفقیت ها باشد.

سقلمه

کتاب سقلمه یا تلنگر کتابی در زمینه ی تصمیم گیری بهتر از میان گزینه های موجود است. نویسنده ی کتاب ریچارد تیلر در سال ۲۰۰۸ این کتاب را منتشر کرد و وزارت در جایگاه کتاب های حوزه ی اقتصاد رفتاری قرار گرفت. با خواندن این کتاب شما یاد می گیرید که ذهن و روان انسان تا چه اندازه برای بحث های اقتصادی و سیاست گذاری های کلان و قابل برنامه ریزی است و در دنیا تا چه اندازه از این ویژگی ها برای هدایت مردم استفاده می شود. با خواندن این کتاب دیگر ترغیب به خرید بسیاری از محصولات غیر ضروری برای زندگی خود نشوید و اقتصاد بهتری داشته باشید.

و اما بهترین کتاب

تا حالا به این موضوع دقت کرده اید که سازنده ی هر دستگاهی یا حتی سازنده ی هر نرم افزاری برای شناخت صحیح و کاربرد درست حتما یک دفترچه ی راهنما برای دستگاه یا نرم افزار تولید شده، قرار می دهد؟ مطمئنا ساختار موجودی به نام انسان حتی از یک هواپیما هم پیچیده تر است. آیا امکان دارد بدون دفترچه ی راهنما از این ساختار پیچیده به درستی استفاده شود؟ تصور کنید یک نفر از نرم افزار word بدون راهنما استفاده کند. بله! می تواند در ورد تایپ کند. اما، به ندرت و با سعی و خطای فراوان و با صرف وقت زیاد می تواند به ویژگی ها و کارایی های منحصر به فرد آن دست پیدا کند. با این اوصاف به نظر می رسد بهترین کتاب خودشناسی دستورالعملی باشد که سازنده ی انسان در نظر گرفته است.