سرطان پوست چیست ؟ علائم سرطان پوست، علل ابتلا، تشخیص و درمان سرطان پوست

سرطان پوست چیست؟

سرطان پوست نوعی بیماری سرطانی بدخیم است که روی پوست رشد می کند. سلول های سرطانی در مرز بین لایه ی سطحی پوست با لایه های عمیق تر شروع به رشد می کنند. برخلاف بیماری ملانومای بدخیم پوستی، این بیماری پتانسیل سرایت به باقی اعضای بدن و به اصطلاح متاستاز را ندارد و تهدید کننده ی زندگی فرد نیست.

سه نوع عمده از سرطان پوست وجود دارد:

سرطان پوست bcc :

(basal cell carcinoma)  که البته شایع ترین نوع سرطان پوست است

سرطان پوست scc :

(squamous cell carcinoma) نوع شایع دوم که از سلول های پوستی نشآت می گیرد

و melanoma که از سلول های تولید کننده ی رنگدانه ی پوستی آغاز می شود و به رغم خطرناک بودن، شیوع کمتری نسبت به نوع قبلی دارد

تحت چه شرایطی خطر ابتلا به سرطان پوست افزایش پیدا می کند؟

قرار گرفتن در معرض اشعه ی فرابنفش از خورشید یا دستگاه های سولاریوم برای برنزه کردن پوست، خطر ابتلا به سرطان پوست را شدیداً افزایش می دهد.  افراد دارای پوست بسیار سفید با چشمان آبی و افراد بلوند، آسیب پذیری بیشتری دارند. در مناطق مرتفع و یا نزدیک به خط استوا که نور خورشید شدیدتر است، سرطان پوست شیوع بیشتری دارد.

در صورتی که سیستم ایمنی بدن فردی تحت شرایط بیماری مانند ایدز و یا با استفاده از بعضی از داروها یا شیمی درمانی سرکوب شود، احتمال ابتلا به این نوع سرطان نیز بیشتر می شود.

قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس و یا مواد شیمیایی شناخته شده سرطان زا، انواع خاصی از عفونت های ویروسی، وجود سابقه ی ابتلا به سرطان پوست (فردی که یکبار مبتلا شده و درمان شده باشد) و سن بالا همگی احتمال ابتلا به این نوع سرطان را افزایش می دهند.

آیا سرطان پوست ارثی است؟

از آنجایی که عمده ترین علت ابتلا به این نوع سرطان قرار گرفتن در معرض نور فرابنفش است، آن را به طور کلی در دسته ی سرطان های ارثی قرار نمی دهند. اما این واقعیت وجود دارد که افراد دارای پوست روشن با رنگدانه های ضعیف به طور ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری مستعدتر از باقی افراد هستند. برخی از سندورم های نادر ژنتیکی نیز وجود دارند که شیوع سرطان پوستس در آن ها بیشتر دیده می شود.

چه اتفاقی سبب ابتلا به سرطان پوست می شود؟

به نظر می رسد سرطان basal cell از جهش دی ان آ در سلول های بازالوئید در لایه ی رویی پوست ایجاد می شود. در صورت خوش خیم بودن سیستم ایمنی بدن با آن مقابله می کند و در صورت بدخیم بودن سلول های سرطانی اجازه ی رشد پیدا کرده و تومور تشکیل می دهند.

در نوع squamous cell تومور ها از سلول های لایه اپیدرم پوست تشکیل می شوند. مانند سرطان نوع قبلی، در این مورد نیز سیستم ایمنی بدن نقش زیادی در سرکوب سلول های سرطانی دارد و در صورت ضعف سیستم ایمنی بدن سلول های سرطانی پوست اجازه ی رشد پیدا می کنند. در اغلب موارد ژن ها با قرار گرفتن در معرض نور خورشید تغییر می کنند.

سرطان پوست چه علائمی دارد؟

بسیاری از سرطان های نوع basal cell به ندرت علائمی نشان می دهئد. سرطان نوع squamous cell ممکن است دردناک باشد. در هر دو نوع سرطان ممکن است زخمی به وجود بیاید که خونریزی داشته باشد. این نوع سرطانها به آرامی در پوست رشد می کنند و هر دو می توانند زخم های مرکزی و حاشیه ای داشته باشند.

علائم و نشانه های سرطان basal sellcarcinoma عبارتند از:

ظاهر شدن جوش های صورتی، قرمز یا مرواریدی

رشد ضایعات پوستی صورتی رنگ که ممکن است پوسته یا خارش داشته باشند اما دردناک نباشند

تشکیل ناحیه ای سفید یا زرد یا مومی شکل روی پوست که شبیه زخم باشد

علائم و نشانه های  سرطان squamous cell carcinoma  عبارتند از:

لکه های پایدار قرمز با مرز نامنظم که ممکن است خونریزی داشته باشند

زخم بازی که هفته ها درمان نشود

رشد ضایعاتی مانند زگیل روی پوست

پوسته پوسته شدن در اثر آسیب نور فرابنفش که اغلب در پوست سر، صورت و پشت دست ها دیده می شود  و در صورت درمان نشدن به سرطان پوست از این نوع تبدیل خواهد شد

چه زمانی یک خال خطرناک می شود و احتمال سرطان پوست وجود دارد؟

خال ها اکثر مواقع بی خطر هستند و به ندرت سرطانی می شوند. اگر یک خال سرطانی شود با سرطان پوست از نوع ملانوما درگیر هستیم. علامت اولیه ی ملانوما تغییرات یک خال است. نا متقارت شدن، مرز نامنظم، تغییر رنگ، قطر در حال افزایش یا سایر تغییراتی که در یک خال دیده می شود همگی می توانند نشانه ای از ابتلا به ملانوما باشند. خال ها هرگز تبدیل به basal cell یا squamous cell نمی شوند.

شایع ترین نقاطی که درگیر سرطان پوست می شوند چه هستند ؟

سرطان پوست معمولاً از نقاطی که بیشتر در معرض تابش نور خورشید قرار دارد شروع می شود. صورت، بینی، گوش ها، پشت و گردن و حتی پوست جمجمه سر از جمله نقاطی هستند که بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند. البته سرطان ممکن از نقاط دیگری مانند پوست کمر یا قفسه سینه که کمتر در معرض نور هستند نیز بروز کند. این سرطان در هر نقطه ای از بدن ممکن است دیده شود.

پزشکان چگونه سرطان پوست را تشخیص می دهند؟

معاینه ی پوست از سوی متخصص پوست تا حدود زیادی می تواند به تشخیص سرطان کمک کند. در بسیاری از موارد ظاهر پوست به تنهایی برای تشخیص کافی است.

نمونه برداری از پوست برای تأیید تشخیص پزشک انجام می شود. با بی حس کردن موضعی ناحیه ی سرطانی با موادی نظیر لیدوکائین، بخش کوچکی از تومور برداشته می شود. نمونه را زیر میکروسکوپ بافتی بررسی می کنند و بر اساس ویژگی های تومور تشخیص داده می شود.

مراحل سرطان پوست چه هستند؟

سرطان نوع basal cell مرحله بندی خاصی ندارد . اگر اندازه تومور سرطانی بیش از 2 سانتیمتر باشد احتمالاً بدخیم محسوب می شود. سرطان نوع squamous cell را می توان مرحله بندی کرد. تومور های بزرگتر از 2 میلی متر در ساختار پوست نفوذ می کنند. اگر تومور به اطراف متاستاز بدهد در محله ی بدخیمی قرار گرفته است.

درمان سرطان پوست

روش های مؤثری برای درمان سرطان پوست وجود دارد. انتخاب نوع درمان بستگی به محل و اندازه تومور و ویژگی های میکروسکوپی سرطان و نیز سلامت عمومی بیمار دارد.

داروهای موضعی

برای درمان سرطان از نوع basal cell کرم ها، ژل و محلول هایی تجویز می شود که با تحریک سیستم ایمنی بدن باعث تولید اینتر فرون شده و به سلول های سرطانی حمله می کنند. برخی از بیماران عوارض جانبی خاصی از این درمان تجربه نمی کنند اما برخی نیز ممکن است دچار التهاب، قرمزی و تحریک پوستی شوند. در این نوع روش درمانی به طور قطع از درمان کامل تومور نمی توان مطمئن بود.

تخریب با کورتاژ

در این روش درمانی ناحیه ی سرطانی را به صورت موضعی بی حس کرده و با ابزار مخصوص تراش داده و در انتها به آن برق متصل می کنند. این روش ارزان و سریع و آسان است اما زخم ایجاد شده به سختی بهبود پیدا می کند.

برداشت تومور با جراحی

با بی حس کردن موضع تومور، تومور و بافت اطراف آن را با عمل جراحی برداشته و زخم را بقیه می زنند. برای تومور های بزرگ پیوندهای پوستی یا فلپ برای بستن زخم نیاز است. در این روش درمانی بیش از 90% امکان بهبودی وجود دارد.  زخم ایجاد شده در این روش روند بهبودی بهتری نسبت به روش کورتاژ دارد. اما نسبت به آن روش پیچیده تر و گران تر است.

جراحی میکروسکوپی

پزشک بافت تومور را با روش جراحی بر میدارد و همان لحظه زیر میکروسکوپ بافت را بررسی می کنند تا میزان برداشت تومور مشخص شود. اگر سلول های تومور در لبه ی بیرونی وجود داشته باشند لایه ی دیگری توسط جراح برداشته می شود و این وضعیت تا برداشت کامل سلول های سرطانی ادامه دارد. جراحی میکروسکوپی پیچیده تر و گران تر از روش های قبلی است اما درمانی است که در آن بافت های طبیعی با اهمین حفظ می شوند و برای تومور روی مناطق خاص مثل صورت کاربرد دارند.

پرتو درمانی

طی 10 تا 15 جلسه درمان تحت تابش دوز بالایی از پرتو به تومور و ناحیه ی کوچکی از اطراف آن انجام می شود. پرتو درمانی برای افرادی مفید است که روش های دیگر برای آن ها جوابگو نیست. ایراد این روش این است که سطح درمان شده را نمی توان آزمایش کرد تا اطمینان حاصل شود که  تومور از بین رفته است. جای پرتو درمانی نیز ظاهر خوبی ندارد. به همین دلیل روش پرتو درمانی را بیشتر برای افراد مسن استفاده می کند.

انواع دیگر درمان های سرطان پوست شامل انجماد بافت، درمان فوتودینامیک (استفاده از نور آبی برای درمان سرطان پوست)، جراحی لیزر و داروهای خوراکی است.

درمان پذیری سرطان پوست چقدر است؟

تشخیص زود هنگام سرطان پوست منجر به نتایج درمانی بهتر می شود. افراد باید نسبت به خال های مشکوک حساس باشند و برای تشخیص به هنگام به پزشک مراجعه کنند. مرگ و میر ناشی از سرطان پوست بسیار کم است و اغلب موارد آن قابل درمان هستند.

آیا امکان پیشگیری از سرطان پوست وجود دارد؟

یکی از مهمترین عوامل خطر ابتلا به سرطان پوست قرار گیری در معرض اشعه فرابنفش است. به همین دلیل باید از برنزه کردن با نور خورشید و یا با دستگاه های مربوطه اجتناب شود. تا جایی که می توانید از ساعت 9 صبح تا 3 بعد از ظهر از نور خورشید دور باشید. زیرا در این ساعات پرتو فرابنفش شدید تر است. والدین باید مراقب فرزندان باشند و اجازه ندهند در آفتاب به مدت طولانی قرار بگیرند.

استفاده از کرم ضد آفتاب و ویتامین دی

منبع اصلی تولید ویتامین دی در بدن قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. برخی معتقدند که استفاده از ضد آفتاب سبب کمبود ویتامین دی نمی شود. در هر صورت نگرانی در مورد ویتامین دی نباید مانع استفاده از ضد آفتاب شود و برای جذب ویتامین دی می توان از مکمل های خوراکی استفاده نمود.