شاید شما هم از جمله کسانی باشید که به زیست بوم های جنگلی علاقه ی زیادی دارند. و تمایل داشته باشید بدانید که جنگل های هیرکانی کجاست؟ در قسمت جنوبی دریاچه ی خزر و در کناره شمالی رشته کوه البرز زیست بومی جنگلی از درختان پهن برگ در مساحتی به وسعت ۵۵ کیلومتر مربع روییده است که به آن جنگل های هیرکانی می گویند. متاسفانه از این جنگل ها آن طور که باید محافظت نمی شود و تا کنون بخش زیادی از آن ها منقرض شده است. علاوه بر پوشش گیاهی خاصی که در این زیست بوم وجود دارد، بیش از ۲۹۰ گونه پرنده و ۹۰ گونه پستاندار در آنجا زندگی می کنند. حدود ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته ای نیز در آن یافت می شود.

تاریخچه ی جنگل های هیرکانی

بعضی از افراد فقط مایل هستند که بدانند جنگل های هیرکانی کجاست؟ اما بعضی دیگر از افراد به تاریخچه ی زیست بوم های طبیعی نیز اهمیت می دهند. شایان ذکر است که سابقه ی جنگل های هیرکانی قسمتی به این ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال دارد و در کل دنیا از جمله جنگل های ارزشمند است. حتی از جنگل های هیرکانی به عنوان موزه طبیعی یاد می شود. در عصر یخبندان این جنگل ها کوچک و کوچک تر شدند اما پس از پایان یافتن عصر یخبندان دوباره گسترش پیدا کردند.

چطوری به جنگل های هیرکانی برویم؟

مسیر رسیدن به جنگل های هیرکانی کجاست؟ جنگل های سر سبز شمال ایران که بهشتی در آن نقطه ایجاد کرده‌ اند، تقریباً در سراسر جنوب خزر وسعت دارند. هیرکان نام قدیم گرگان در زبان مازنی بوده است که به آن جرجان و ورکان هم می گفتند. در استان های شمال کشور مثل مازندران می توانید به این جنگل ها برسید. بخشی از جنگل های هیرکانی در ایران و بخشی از آن ها در کشور آذربایجان قرار گرفته است. به طور کلی در استان های مازندران، گرگان، گلستان، گیلان، تبریز، اردبیل و خراسان شمالی می توانید این جنگل ها را مشاهده کنید.

ارزشمند بودن جنگل های هیرکانی

یکی از دلایل مهمی که جنگل های هیرکانی را به یکی از ارزشمند ترین جنگل ها تبدیل می کند این است که در نقطه ی پر باران شمال کشور از جاری شدن سیل جلوگیری می کند. از طرفی نقش این جنگل ها در پاک کردن هوای  شمال  قابل چشم پوشی نیست. گیاهانی در جنگل های هیرکانی می رویند که بسیار نادر و کمیاب اند و در هیچ جنگل دیگری نمی توانید آن ها را پیدا کنید. آب و هوای خاصی که در جنگل های هیرکانی حاکم است، سبب روییدن آن ها می شود. بعد از کویر لوت هیرکانی را به عنوان دومین طبیعت مهم می شناسند و در میراث جهانی یونسکو ثبت است. هر ساله گردشگران زیادی از گوشه و کنار کشورهای مختلف برای بازدید از این جنگل ها جذب می شوند.

بهترین زمان سفر به هیرکانی

برای سفر به هر نقطه از ایران زیبا باید فصل مناسب آن را بشناسید. ایران کشوری است که آب و هوای متفاوتی را در جای جای آن می بینید. منطقه ی شمال ایران آب و هوای معتدل در بهار و زمستان دارد و در تابستان و پاییز سرد و مرطوب است. به دلیل معتدل بودن هوا در فصل بهار و اینکه به هر حال جایی که شما قصد سفر به آن را دارید طبیعت گیاهی است، توصیه می شود در بهار و یا در تابستان به این منطقه سفر کنید. شرایط آب و هوای خوب آن تا اوایل پاییز است. اوج سرسبزی هیرکانی را در تابستان خواهید دید و در نقاط مرتفع آن در تابستان هوای خوش و خنکی را تجربه می کنید. البته پاییز و زمستان این جنگل ها نیز بسیار بکر و دیدنی هستند.

تخریب جنگل های هیرکانی

متاسفانه در ایران بسیاری از مناطق جنگل های هیرکانی زیبا هر ساله مورد آسیب و تخریب واقع می شوند. در بسیاری از مناطق درخت های آن را برای تولید کاغذ قطع می کنند. متاسفانه این تجارت کم سود را با تخریب جنگل هایی با قدمت میلیون ها ساله انجام می دهند. از طرفی روشن کردن آتش از سوی گردشگران و همچنین جمع کردن زباله هایی که در محیط زیست پراکنده می کنند، جنگل های هیرکانی را تحت تاثیر قرار داده است. آتش سوزی باعث از بین رفتن گونه های کمیاب جانوری و گیاهی در آن شده است. این جنگل های ارزشمند زیبا نیازمند مراقبت بیشتری از سوی دولت ها و همچنین تمام مردم جامعه خصوصاً گردشگران هستند.

گونه های جانوری در هیرکانی

انواع جانوران از پرندگان گرفته تا پستانداران و خزندگان و همچنین گربه سانانِ در حال انقراض را می توانید در جنگل های هیرکانی پیدا کنید. بیش از ۱۰۰ گونه جانوری پستاندار و پرنده در این جنگل ها شناسایی شدند. لاک پشت، شوکا، خرس قهوه ای، روباه سر دم سیاه، موش جنگلی، گربه وحشی، دارکوب، جغد، عقاب، قرقاول و بسیاری از جانوران دیگر را ممکن است در حال عبور از جنگل های هیرکانی به چشم خود به صورت زنده و طبیعی ببینید.

پوشش گیاهی جنگل های هیرکانی

از نظر پوشش گیاهی می توان بسیاری از گیاهان نادر و کمیاب در تمام دنیا را در این جنگل های هیرکانی مشاهده کرد. زیرا آب و هوا و اقلیم هیرکانی منطقه ی مناسبی برای رویش گیاهان است. درخت های بلوط، توسکا، راش، نارون، سرخدار، زبان گنجشک، افرا و همچنین انواع درخت های پهن برگ و سوزنی در آن وجود دارند که به بیش از ۸۰ گونه می رسند. در آب های کنار طبیعت هیرکانی حدود ۷۰ نوع ماهی مختلف نیز شناسایی شده است. میوه های جنگلی مثل ازگیل، انار، زالزالک و زغال اخته نیز ممکن است در این جنگل ها نصیب شما شود.

جا های دیدنی هیرکانی

حالا با توجه به وسعت پهناور، این سوال پیش می آید که جاهای دیدنی جنگل های هیرکانی کجاست؟ پارک ملی گلستان، جنگل جنگل ابر، جنگل الیمستان، منطقه ی حفاظت شده ی لیسار، جنگل ارسباران، کجور نوشهر و منطقه ی حفاظت شده ی جهان نما از جمله معروف ترین جاهای دیدنی هستند. بولا، خشکه داران، سیاه رودبار، واز، پلنگ دره، چهار باغ چالوس، جنگل افرا تخته، منطقه ی حفاظت شده ی گشت رودخان، جنگل فندقلو و پارک جنگلی بی بی بی یانلو از جمله جا های دیگری هستند که در هیرکانی گردشگران زیادی را به خود جلب می کنند.

جنگل ابر شاهرود

در زیست بوم هیرکانی جنگلی پوشیده از ابر های مخملی نرم با درخت های سر به فلک کشیده به نام جنگل ابر وجود دارد. در نزدیکی شاهرود و در مرز بین سمنان و گلستان می توانید این جنگل را پیدا کنید. به عنوان باریک ‌ترین قسمتی که در سلسله کوه های البرز وجود دارد، جنگل ابر توانسته است دو اکوسیستم منطقه ی نیمه بیابانی و جنگلی را به هم متصل کند. به همین دلیل است که اقیانوس ابری بر فراز درخت های آن در این  منطقه دیده می شود. جنگل ابر یکی از قدیمی ترین جنگل های جهان محسوب می شود و ۳۵ هزار هکتار وسعت دارد. این جنگل قسمت زیادی از مرز استان های سمنان و گلستان را پوشش می دهد.

جنگل الیمستان

این جنگل را می توانید در آمل پیدا کنید که طبیعت بکر و وصف ناپذیری را به شما نمایش می دهد. جنگل الیمستان ارتفاع زیادی از سطح دریا دارد و دمای آن در فصل گرم و پایین است. همچنین وجود چشمه های فراوان و پوشش گیاهی متنوعی که در آن دیده می شود، روح و روان شما را نوازش می دهد. در عبور از این جنگل پس از گذشتن از قسمت انبوه جنگلی وارد دشتی دل باز می شوید که حتی قله دماوند را می توانید از دل آن ببینید.

جنگل فندقلو

گفته می شود که امین الدوله در زمان قاجار در نمین اردبیل، جنگل فندقلو را در ادامه ی جنگل های هیرکانی کاشته است. اما بعضی از نظرها بر این است که این جنگل بازمانده ای از میلیون ها سال قبل است. به نظر می رسد باور دوم تنها به قدمت کلیه جنگل های هیرکانی اشاره می کند. در صورتیکه فندقلو را در آن منطقه کاشته اند. این موضوع جالب نشان می دهد که جنگل های هیرکانی نیاز به مراقبت و کاشته شدن گیاهان جدید دارد تا این زیست بوم بتواند خود را حفظ کند. عدم حفاظت و نگهداری درست از این زیست بوم سبب از بین رفتن بخش زیادی از جنگل های آن شده است. در مرز بین آذربایجان و ایران می توان تفاوت از بین رفتن درخت ها را مشاهده کرد.

جنگل بولا

در استان مازندران و در شهر ساری می توانید جنگل بولا را ببینید که منطقه ای حفاظت شده به شمار می آید و پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه را در خود جای داده است. جنگل بولا مساحتی نزدیک به ۴۰۰۰ دارد و در نزدیکی پارک ملی کیاسر می توانید آن را پیدا کنید. در این جنگل مناطق مختلف اختلاف ارتفاعی زیادی دارند و دامنه های کوهستانی آن شیوه تندی دارد. بولا در شیب های تند کوهستانی به دلیل عدم دسترسی پناهگاهی امن برای گونه های جانوری ایجاد شده است. مراقب باشید گردش در نقاط دور این جنگل بدون راهنمایی که به مسیر آشنا باشد، می تواند جان شما را به خطر بیندازد. در این جنگل می تواند آبشار بولا راهم مشاهده کنید. متاسفانه قاچاقچیان چوب به این جنگل رحم نکرده اند و به بخش هایی از آن آسیب زده و می زنند.

جنگل واز

در استان مازندران جنگل واز در نزدیکی آن جنگل چمستان در شهرستان نور وجود دارد. جنگل واز از جمله مناطق بکر هیرکانی در شمال ایران است. یکی از منظره های زیبایی که به چشم خود می توانید ببینید و در تمام عمر آن را فراموش نکنید، منظره ی پاییزی جنگل واز است. درختان و بوته های زرد و نارنجی برای شما مناظر تماشایی خلق می کند که عکاسی از آن ها بی نظیر است. روستا های اطراف جنگل واز مناطق اقامتی مناسب امکانات خوبی برای مسافران و گردشگران فراهم کردند. جاده های خاکی مسیر دسترسی شما به جنگل واز خواهد بود که در نهایت به جنگل کوهستانی می رسد و در بیشتر مواقع سال مه‌آلود است.

جنگل کجور نوشهر

تنوع جنگل های هیرکانی تمامی ندارد. بین شهر های چالوس و نور در استان مازندران می توانید جنگل کجور را پیدا کنید که مساحت آن به بیش از ۲۴ هزار هکتار می رسد. فاصله ی این جنگل ها دریای خزر بسیار کم است و آب و هوای مرطوب دارد. در نزدیکی آن می توانید از پارک سیسنگان نیز دیدن کنید. منطقه ی کوهستانی بین کوه های دماوند و علم کوه جنگل کجور را در خود جای داده است. به همین دلیل زمستان های پر برف و سردی دارد. تنوع پوشش گیاهی در این جنگل فوق العاده زیاد است. در گذشته این منطقه از نخستین زیستگاه های پلنگ ایرانی بوده است و گونه های جانوری و جذابی را می توانید در آن ببینید.

جنگل چهار باغ چالوس

در حوالی منطقه ی چالوس، جنگل چهار باغ چالوس سر بر آورده است. این جنگل را در کیلومتر ۹۰ جاده کرج چالوس پیدا خواهید کرد. مساحت آن ۱۹ هزار هکتار است و دامنه های جنگلی پر شیب رودخانه های دائمی پر آبی در آن دیده می شود. اقلیم سرد و نیمه مرطوب به آن برای گردشگری در فصل تابستان فوق العاده است. رود های انگوران و مکارود را می توانید در این جنگل ببینید.

جنگل خشکه داران تنکابن

اگر به دنبال این هستید که بدانید یک منطقه ی جلگه ای در جنگل های هیرکانی کجاست، خشکه داران تنکابن را به شما معرفی می کنیم. جنگل خشکه داران تنکابن تنها جنگل جلگه ای در شمال ایران است که دو میلیون و ۶۰۰ هزار متر مربع مساحت دارد. این جنگل یکی از آخرین بازمانده ها از اکوسیستم جنگل های جلگه ای به شمار می رود و گونه های خاصی از گیاهان و جانوران در آن زندگی می کنند.

منطقه ی حفاظت شده ی لیسار

یکی از جاهای دیدنی تالش و از جمله مناطق جنگل های هیرکانی، منطقه حفاظت شده لیسار است که سیمای کوهستان تا ساحل را در آن یکجا می بینید. درختچه هایی از میوه های وحشی مثل انار، آلوده و هم گونه در این منطقه دیدنی دیده می شود. پستانداران زیبایی مثل سیاه گوش را نیز می توانید در منطقه حفاظت شده لیسار پیدا کنید.

منطقه ی حفاظت شده ی جهان نما

در استان گلستان منطقه حفاظت شده جهان نما قرار دارد که بخشی از جنگل های هیرکانی را به شما نمایش می دهد. در ارتفاعات این منطقه طلوع و غروب خورشید زیبا را مشاهده خواهید کرد و دریای از ابر در بام گلستان در انتظار شماست. از تهران در جاده هراز حتی از فیروزکوه می توانید به این منطقه برسید. البته جاده هراز مسیر کوتاه تری دارد. خرس قهوه ای به وفور در این منطقه دیده می شود. پس اگر قصد چادر زدن دارید باید مراقب باشید. پرندگانی مثل هما و عقاب طلایی، اگر خوش شانس باشید، از پیش چشم شما عبور خواهند کرد. البته پرندگان دیگری مثل هدهد، فاخته، دارکوب و … نیز در آنجا زندگی می کنند.

در سفر به هیرکانی کجا اقامت کنیم؟

پاسخ این سوال که جنگل های هیرکانی کجاست برای یک گردشگر کافی نیست. وقتی قصد گردشگری از چنین منطقه ی وسیعی را دارید، باید چندین روز برای این سفر در نظر بگیرد و حتماً به جایی برای اقامت نیاز دارید. البته که می توانید در طبیعت بکر هیرکانی کمپ زدن را تجربه کنید. هر چند که باید مراقب حیوانات خطرناک جنگل باشید. اقامتگاه های سنتی و محلی زیادی در اطراف این جنگل ها وجود دارد که می توانید در آن ها ساکن شوید. هتل هایی نیز نزدیک به جنگل ها در شهرهای شاهرود، گرگان، نوشهر، آمل و… ساخته شده است که برای بعضی از گردشگران مطلوب تر است و آن را برای اقامت انتخاب می کنند.