پرورش قارچ در خانه کار خیلی ساده ای است که می تواند برای شما مفید باشد. بخصوص اگر از کیت های آماده ی پرورش قارچ استفاده کنید. در هر حال به صورت کلی ساده ترین روش تولید قارچ در منزل با کیت های پرورش قارچ است. اما پرورش دادن آن بدون کیت هم کار اصلاً سخت نیست و در ادامه در این مقاله آن را بیشتر توضیح خواهیم داد. در خیلی از موارد قارچ هایی که به صورت صنعتی تولید می شوند با سموم و کودهای شیمیایی پرورش پیدا می کنند و برای سلامتی مناسب نیستند. اما اگر بتوانید آن را در خانه پرورش بدهید، می توانند از مزایای های خوردن این خوراکی فوق العاده مفید بهره ببرید.

قارچ چیست؟

این قارچ خوراکی نوعی قارچ گوشتی است که از طریق هاگ ها تولید می شود. قارچ خوراکی انواع مختلفی دارد و بسته به نوع قارچ قسمت های مختلفی از آن می تواند در پخت غذا های مختلف مورد استفاده قرار بگیرد. در بعضی از موارد فقط کلاهک قارچ قابل خوردن و مورد استفاده است. شما می‌ توانید قارچ تازه را به راحتی از هر فروشگاه مواد غذایی خریداری کنید یا اینکه می‌ توانید آن را در حیاط خلوت یا داخل خانه خود را پرورش دهید و برداشت کنید. رشد قارچ مثل رشد سبزیجات نیست و باید محیط رشد و دمای مناسب آن را تامین کنید. در این مقاله ساده ترین روش تولید قارچ در منزل را با هم مرور می کنیم.  اما قبل از آن خوب است انواع قارچ را بشناسیم.

قارچ شیتاکه (Shiitake)

شیتاکه یک قارچ ژاپنی است و در طبخ غذاهای ژاپنی فوق العاده مشهور است. این قارچ بافتی گوشتی دارد و وقتی پخته می شود طعم خاکی و خوشمزه آزاد می کند. می توان آن را تفت داد، سرخ کرد، گریل کرد، برشته کرد یا به عنوان رویه پیتزا استفاده کرد. همچنین به سوپ اضافه نمود. محدودیتی در استفاده از قارچ وجود ندارد.

قارچ صدفی (Oyster mushroom)

نوع دیگری از قارچ های خوراکی و مشهور قارچ صدفی است که از رنگ سفید تا قهوه ای روشن وجود دارد. شکلی باد بزنی دارد و طعم آن ملایم و شیرین است که در تمام دنیا بخصوص در چین برای پختن غذاهای سرخ کردنی و همچنین در سوپ ها استفاده می شود.

قارچ سفید دکمه ای (White button mushroom)

این قارچ یکی از مشهور ترین و رایج ترین قارچ های مورد استفاده در تمام دنیاست. اغلب آن را به صورت برش خورده روی انواع پیتزاها می بینید. بافتی ساده و اسفنجی دارد و خوش طعم است.

قارچ یال شیری (Lion’s mane mushroom)

این نوع از قارچ عضوی از گروه قارچ های دندانی با میوه‌ هایی است که در ابتدا شکل پیازی به خود می گیرد. قارچ های بالغ آن شبیه یال شیر می شوند و به همین دلیل نام یال شیری را روی آن گذاشته اند.

قارچ پورتوبلو (Portobello mushroom)

پورتوبلو قارچ دلچسبی است که در غذا های ایتالیایی مورد استفاده قرار می گیرد و بافت غلیظی به غذا می دهد. فوق العاده محبوب است. گاهی به عنوان جایگزین گوشت نیز استفاده می‌ شود و مانند همبرگر گوشت از قارچ های پورتوبلو همبرگر درست می کنند و طعم فوق العاده خوبی دارد. این قارچ مورد علاقه ی افراد گیاهخوار است و پروتئین بدن آن ها را تامین می کند.

قارچ مایتک (Maitake mushroom)

این قارچ به صورت وحشی نیز می روید و حالت خوشه ای دارد و کلاهک های آن نرم است. رایحه ی آن خاکی است و بومی شمال غربی آمریکا و ژاپن است. شما به هر کدام از این قارچ ها که دسترسی داشته باشید می توانید آن را در خانه پرورش بدهید. در کشور ما دو مدل قارچ رایج صدفی و دکمه سفید هستند.

نکته مهم در پرورش قارچ

مهمترین نکته و راز ساده ترین روش تولید قارچ در منزل یا حتی به صورت صنعتی از هر نوعی، فراهم کردن شرایط مناسب برای رشد قارچ هاست. وقتی با قارچ ها سر و کار داریم، نمی توانیم مثل گیاهان با آن ها برخورد کنیم. قارچ ها نیازمندی های دیگری برای رشد بهینه دارند. مثلاً رطوبت بالا و محیط کم نور و تاریک را ترجیح می دهند. هر چقدر که بتوانید شرایط مناسب تری ایجاد کنید محصول بیشتری برداشت خواهید کرد.

شرایط پرورش قارچ در خانه

شما می‌ توانید قارچ را در بیرون از خانه و در حیاط هم پرورش بدهید. اما ساده ترین روش تولید قارچ در منزل در فضای بسته است. به دلیل اینکه قارچ ها برای رشد نیاز به نور خورشید ندارند، آب و هوای خنک و مرطوب به دور از نور خورشید در داخل خانه آسان تر فراهم می شود و کنترل آن راحت تر است. اگر یک زیر زمین خنک یا یک گاراژ با آب و هوای ایده آل برای قارچ ها داشته باشید، می توانید به راحتی قارچ مورد نیاز و مصرفی خانواده خود را تهیه کنید. دمای ایده آل رشد قارچ ها بین 12 تا 15 درجه سلسیوس است.

فراهم کردن بستر رشد مناسب

قارچ ها را برخلاف گیاهان نمی توان در خاک گلدان پرورش داد. زیرا در خاک معمولی رشد خوبی ندارند. قارچ ها را می توان در تراشه های چوب و خاک اره های چوب سخت پرورش داد. کود کمپوست شده برای قارچ دکمه ای سفید خیلی مناسب است. همچنین بستری از نی برای قارچ صدفی مناسب است. یا حتی تفاله قهوه که قارچ صدفی به خوبی در آن رشد می کند. به محیط رشد قارچ بستر هم می گویند و این بستر ها اجازه می‌ دهد تا میسلیوم آزادانه پخش بشود و اجازه ی رشد پیدا کند.

بارور کردن قارچ ها

دو روش برای بارور کردن یا تلقیح یا کاشت قارچ وجود دارد. می توانید هاگ قارچ که معادل بذر در گیاهان دیگر است یا تخم قارچ (اندام های رویشی یا میسلیوم ها) که معادل نهال گیاهان دیگر است، را بکارید. برای این کار بهتر است مبتدیان برای اولین برداشت خود از تخم قارچ استفاده کنند و از دفعات بعد به سراغ هاگ بروند. نیازی به فشار دادن تخم قارچ در بستر وجود ندارد. به سادگی می توانید آن ها را روی سطح بستر بپاشید و کمی از بستر را روی آن ها اضافه کنید تا دفن شوند.

گرم نگه داشتن بذر قارچ

با وجود اینکه دمای ایده آل برای رشد قارچ ۱۲ تا ۱۵ درجه سلسیوس است، بهتر است در چند روز اول دما را در حدود ۲۰ درجه سانتیگراد برای قارچ ها گرم نگه دارید تا روند رشد آن ها را تسریع کند.

رطوبت مورد نیاز برای رشد قارچ

اگر می‌ خواهید ساده ترین روش برای تولید قارچ در منزل را به طور موفقیت آمیزی تجربه کنید، باید دقت کنید که بستر قارچ های شما و محیط آن ها مرطوب باشد. اما هیچ وقت بستر آن ها را خیس نکنید. چون قارچ ها با رطوبت رشد می کنند، اما وقتی خیس می شوند دیگر رشد نمی کنند. بهترین کار این است که به صورت دوره‌ ای با یک بطری اسپری آن را مه‌ پاشی کنید. اما مراقب باشید که محیط قارچ ها خیس نشود. بعضی از پرورش دهندگان قارچ ظرف قارچ خود را با یک پارچه مرطوب یا کیسه پلاستیکی شفاف می پوشانند تا رطوبت اطراف آن را حفظ کنند.

زمان باردهی قارچ ها

شما بعد از چند هفته یعنی در حدود ۳ تا ۴ هفته پس از کاشتن تخم قارچ ها در بستر می توانید محصول خود را برداشت کنید. محصول قارچ با قارچ های کوچک شروع می شود و سپس به سرعت رشد می کند. یعنی وقتی جوانه های قارچی شکل گرفتند بهتر است به آن ها دست نزنید و اجازه بدهید رشد کند تا محصول بیشتری داشته باشید. البته طعم قارچ های تازه جوانه زده خاص است. برای پیوسته بودن چرخه قارچ، می توانید تخم قارچ ها را به صورت تناوبی به دست اضافه کنید.

نکات مهم برای پرورش قارچ در منزل

چند نکته و مرحله مهم از ساده ترین روش تولید قارچ در منزل را با هم مرور کنیم:

• یک مورد اینکه بستر شما باید بهداشتی باشد. بهتر است موادی را که برای بستر استفاده می کنید، قبل از استفاده ۳۰ دقیقه بجوشانید و سپس خنک کنید
• همچنین بسته های قارچ را لایه لایه تنظیم کنید تا زمانی که کیسه پلاستیکی یا سینی پر شود
• اگر از کیسه پلاستیکی استفاده می کنید، باید روی آن منافذ ایجاد کنید که به رشد قارچ کمک کند
• دقت کنید حتما دما تنظیم باشد و اتاق را مرطوب نگه دارید
• کل فرایند برداشت ۶ هفته طول می کشد

ارزش غذایی و فواید خوردن قارچ

در مورد قارچ ها اشتباه نکنید. این مواد غذایی با ارزش چربی ندارند. دارای سدیم و کالری بسیار کمی هستند و مطلقاً در آن ها کلسترول وجود ندارد. قارچ ها همچنین سرشار از فیبر غذایی انواع ویتامین ها و مواد معدنی هستند. البته ارزش غذایی هر بار با توجه به نوع و گونه آن متفاوت خواهد بود. اما به طور کلی منبع خوبی از مواد مغذی مفید برای بدن هستند که در ادامه تک به تک آن ها را توضیح خواهیم داد.

آنتی اکسیدان ها

مثلاً یکی از مواد مهم موجود در انواع قارچ ها مواد آنتی اکسیدان هستند که کمک می کنند بدن در برابر آسیب های رادیکال آزاد محافظت شود. رادیکال های آزاد می توانند باعث انواع بیماری های مزمن و صعب العلاج از جمله بیماری های قلبی و سرطان شوند. استفاده از قارچ خصوصاً قارچی که در منزل پرورش داده اید، به خوبی می تواند از شما در برابر آسیب های رادیکال آزاد ناشی از عوامل خارجی و استرس حافظت کند. در کنار آن سیستم ایمنی شما را نیز به خوبی تقویت می کند. آنتی اکسیدانی به نام سلنیوم به وفور در قارچ یافت می شود که یکی از موثرترین مواد آنتی اکسیدان برای بدن است.

بتاگلوکان

ماده مهم دیگری که در قارچ یافت می شود، نوعی فیبر غذایی محلول به نام بتاگلوکان است. این ماده به شدت با بهبود سطح کلسترول و همچنین تقویت و سالم نگه داشتن قلب در ارتباط است. بتاگلوکان به خوبی می تواند قند خون را در بدن افراد تنظیم کند و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد. قارچ های صدفی و قارچ شیتاکه از بین انواع گونه های قارچ دارای موثرترین بتاگلوکان هستند و فوق العاده برای بدن مفید است. پس اگر قصد پرورش قارچ در منزل را دارید، می توانید از این قارچ های مفید انتخاب کنید.

انواع ویتامین های گروه ب

قارچ ها سرشار از ویتامین های گروه ب هستند. از جمله ریبوفلاوین نیاسین و اسید پانتوتنیک که همگی برای سیستم عصبی بدن مفیدند. این ویتامین ها به بدن کمک می کند تا هورمون های مورد نیاز خود را بسازند. به همین دلیل استفاده روزانه از قارچ خصوصا قارچ ارگانیکی که خودتان پرورش داده اید، بسیار مفید واقع می شود.

فلز مس

در قارچ به اندازه کافی فلز مس وجود دارد که به بدن شما کمک می‌کند تا بهتر گلبول های قرمز خون را بسازد. این گلبول ها برای رساندن اکسیژن به سراسر بدن مورد استفاده قرار می گیرد. ماده معدنی مس همچنین برای سایر فرآیندهای بدن از جمله حفظ سلامت استخوان ها و اعصاب مهم است. به همین دلیل توصیه شده است روزانه قارچ مصرف کنید تا مس بدن شما تامین شود.

ماده معدنی پتاسیم

پتاسیم ماده ای است که به وفور در قارچ وجود دارد. مثلاً دو سوم پیمانه قارچ پورتوبلو حاوی پتاسیمی برابر با نصف یک موز است و این مقدار خیلی زیادی است. پتاسیمی که در قارچ وجود دارد، باعث می‌شود که مصرف این ماده با ارزش غذایی بالا، سبب تقویت عضلات همچنین تامین سلامت قلب و عروق و اعصاب شود. به دلیل همین ارزش غذایی بالا مصرف قارچ توصیه می شود. در ادامه چند روش مصرف قارچ را با هم مرور می کنیم.

شیوه مصرف قارچ

در پخت انواع غذا ها می توانید از قارچ استفاده کنید. می توانید آن را با هزاران ماده غذایی مختلف ترکیب کنید و همه خوب از آب در می‌ آید. می‌تواند قارچ را به صورت خام برش بدهید و در سالاد ها بریزید. می توانید آن را کباب کنید و میل بفرمایید. یا می توانید آن را سرخ کنید و تفت بدهید. استفاده از قارچ در سوپ ها، انواع ساندویچ ها و بسیاری از غذا های کشورهای مختلف مثل مکزیک و ایتالیا رایج است. قارچ می تواند غذای جانبی باشد یا به عنوان غذای اصلی برای گیاهخواران خوب است و پروتئین لازم برای بدنشان را تامین می کند. مثلاً قارچ اغلب به عنوان برگر یا استیک به دلیل بافت گوشتی اش سرو می شود.

نگاه تجاری به تولید قارچ در منزل

پرورش قارچ می تواند یکی از مشاغل سود آور خانگی محسوب می شود. دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد از جمله اینکه:

• قارچ برای رشد به فضای بسیار کمی نیاز دارد. به همین دلیل در یک اتاق ۱۰ متری هم می تواند پرورش قارچ را راه اندازی کنید
• برای راه اندازی آن در خانه پول زیادی برای سرمایه گذاری نیاز ندارید
• قارچ ها رشد سریعی دارند
• برای قارچ های تازه رشد کرده تقاضای زیادی وجود دارد
• پرورش قارچ یک فرآیند ساده است و فناوری پیشرفته نیاز ندارد

نکات پایانی تولید قارچ در منزل

اگر مایل هستید که ساده ترین روش تولید قارچ در منزل را امتحان کنید و برای مصرف خود و فروش روی آن حساب کرده اید، باید نکات زیر را به خاطر بسپارید:

• اتاق کشت را بسیار تمیز نگه دارید
• قبل از دست زدن به کیسه یا سینی تولید قارچ ها حتما دست های خود را بشویید
• اتاق کشت را مرتب استریل کنید و روزانه بررسی کنید که دچار آفت و کپک نشود
• در صورت استفاده تجاری از تولید قارچ در منزل می تواند از آفت کش های مجاز برای تولید بیشتر استفاده کنید