بیماری اسکیزوفرنی چیست؟ اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی نوعی اختلال روانی مزمن است که منجر به تحریف واقعیت در ذهن افراد به شکل هذیان و توهم می شود. برآورد شده است که این بیماری کمتر از یک درصد از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. باور های غلط در رابطه با این بیماری وجود دارد و ممکن است افراد فکر کنند که باعث شخصیت دو گانه می شود. اما بیماری شخصیت دو گانه بیماری روانی متفاوت است. شیزوفرنی ممکن است در بین مردان و زنان و در هر سنی رخ بدهد. به طور معمول مردان در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ی ۲۰ سالگی و زنان در اواخر دهه ی ۲۰ و اوایل دهه ی ۳۰ علائم این بیماری را نشان می دهند.
علائم اولیه اسکیزوفرنی
پیش از هر چیز باید بدانیم که علائم اولیه ی بیماری اسکیزوفرنی چیست؟ از آنجایی که اولین علائم این اختلال در اوج سنین جوانی دیده می شود. بعضی از افراد آن را به عنوان رفتار معمولی جوانان در نظر می گیرند. این علائم اولیه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- منزوی شدن از دوستان و خانواده
- تغییر دوستان یا گروه های اجتماعی
- تغییر در تمرکز و تفکر
- مشکلات خواب
- تحریک پذیری و تحریک پذیری
- مشکلات در انجام تکالیف مدرسه، یا عملکرد ضعیف تحصیلی
- اضطراب
- سوء ظن های مبهم
- ایده های عجیب و غریب
- احساس متفاوت بودن با دیگران
علائم پیشرفته ی اسکیزوفرنی
در ادامه قصد داریم به بررسی کنیم که علائم پیشرفته شدن بیماری اسکیزوفرنی چیست؟ در این مرحله علائم به سه دسته تقسیم می شود. علائم مثبت، علائم منفی و علائم آشفته. البته این کلمات در روانشناسی هر کدام معنای خاص خود را دارد. علائم مثبت به معنی افکار یا اعمال اضافه شده به تجربه های معمولی است و علائم منفی نشانه عدم وجود رفتارهای معمولی است.
1.علائم مثبت اسکیزوفرنی
علائم مثبت این بیماری در افرادی که مبتلا به شیزوفرنی نیستند و یا حتی افرادی که اختلالات روانی شدید دیگری دارند، متداول نیست. به همین دلیل از جمله علائم اختصاصی شیزوفرنی محسوب می شوند. این رفتار ها عبارتند از:
- توهماتی که در نظر فرد واقعی به نظر می رسد اما در واقع توسط ذهن او ایجاد شده است
- دیدن چیز ها یا شنیدن صدا ها و بوییدن چیز هایی که اطرافیان تجربه نمی کنند
- هذیان گویی در زمانی که فرد توهمات خود را باور می کند و آن ها را واقعیت می پندارد
- پارانویا یا بی اعتمادی شدید نسبت به دیگران به صورت غیر عادی که تعقیب یا آزار و اذیت را نیز به دنبال داشته باشد
2.علائم منفی شیزوفرنی
شیزوفرنی می تواند احساسات، رفتار ها و توانایی های معمولی فرد را دچار اختلال کند. برای مثال:
- کم صحبت شدن
- واکنش های احساسی عجیب نسبت به موقعیت ها
- فقدان احساس یا بیان
- از دست دادن علاقه و هیجان برای زندگی
- انزوای اجتماعی
- مشکل در تجربه لذت
- مشکل در شروع و ادامه برنامه ها
- مشکل در انجام فعالیت‌های عادی روزمره
3.علائم شناختی اسکیزوفرنی
دسته ای از علائم اسکیزوفرنی به نام علائم آشفته یا شناختی نامیده می شوند. زیرا با آن ها عملکردهای شناختی یا ذهنی فرد دچار مشکل می‌شود از جمله:
- تفکر یا گفتار نا منظم مانند زمانی که فرد هنگام صحبت موضوع را به سرعت تغییر می دهد یا از کلمات و عبارات ساختگی استفاده می کند
- دچار شدن به فراموشی
- مشکل در تمرکز و توجه
- عملکرد اجرایی ضعیف یا ضعف در درک اطلاعات و تصمیم گیری
- مشکل یادگیری و استفاده از اطلاعات
- هر کدام از این علائم ممکن است شدت متفاوتی در هر فرد داشته باشد
عوامل ایجاد کننده اسکیزوفرنی
حالا وقت آن رسیده است که بدانیم عوامل ایجاد کننده ی بیماری اسکیزوفرنی چیست؟ علت دقیق ناشناخته است و پژوهشگران پزشکی بر این باورند که عوامل متعددی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشد. تصویر برداری از مغز افراد مبتلا به این بیماری نشان می دهد که ساختار های مغزی خاصی به صورت نا هنجاری در تصاویر آن ها دیده می شود. اما به پژوهش‌های بیشتری در این زمینه نیاز است. به هر حال عوامل زیر تاثیر زیادی بروز این بیماری در افراد دارد:
- بیولوژیک
- ژنتیک
- محیط
عواملی که خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را بیشتر می کند
پژوهشگران در حال بررسی عامل دقیق ایجاد اسکیزوفرنی هستند و تا کنون عوامل پر خطر ایجاد کننده ی این بیماری را اعلام کردند و تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. این عوامل عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض سموم، ویروس یا سوء تغذیه قبل از تولد یا دوران نوزادی
- استفاده از دارو های روانگردان
- زندگی کردن در موقعیت استرس زا
- مصرف دارو های روانگردان در دوران نوجوانی و جوانی
اسکیزوفرنی در دوران کودکی
گرچه رایج ترین زمان تشخیص در سنین نوجوانی و جوانی است، اما ممکن است علائم آن در سنین کمتر از 13 سالگی و در دوران کودکی بروز پیدا کند که به آن اسکیزوفرنی دوران کودکی یا اسکیزوفرنی اولیه می گویند. تشخیص بیماری در سنین کودکی دشوار است. زیرا تغییرات رفتاری این بیماری با تغییرات رفتاری سن کودکی و یا سن بلوغ به اشتباه گرفته می شود. رایج ترین علائم اینکه اسکیزوفرنی دوران کودکی دارد عبارتند از:
- تجربه افسردگی و انزوا از دوستان
- دو قطبی شدن احساسات فرد از نظر افسردگی و نشاط و شیدایی
- بروز اختلالات توجه و عدم تمرکز
- ترس یا اضطراب غیر معمولی
- مشکلات خواب
- نوسانات احساسی شدید
- شنیدن صدا ها یا دیدن چیز ها (توهم)
- کاهش توجه به خود مراقبتی
- تغییرات ناگهانی در رفتار
- بد تر شدن عملکرد تحصیلی
- باور ها یا تفکرات عجیب و غریب
عوارض اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک بیماری روانی جدی است که هرگز نباید نادیده گرفته شود و به درمان آن بی توجهی شود. این بیماری ممکن است:
- فرد را به سمت آسیب زدن به خود یا خودکشی بکشاند
- باعث می شود فرد اضطراب شدید تجربه کند
- با شیزوفرنی انواع فوبیا ها به سراغ فرد می آید
- فرد ابتلا به افسردگی شدید تجربه می کند
- باعث می شود فرد به مصرف الکل و مواد مخدر روی بیاورد
- سبب ایجاد مشکلات خانوادگی بسیاری می‌شود و ممکن است فرد را از کار یا حضور در مدرسه باز دارد
تشخیص بیماری اسکیزوفرنی
آزمایشی برای تشخیص اسکیزوفرنی وجود ندارد. یک معاینه ی کامل روانپزشکی می تواند به پزشک در تشخیص آن کمک کند. در یک جلسه ی ملاقات پزشکی باید تاریخچه ی پزشکی فرد از نظر روانی، سلامت روان و همچنین سابقه ی پزشکی خانوادگی فرد مورد بررسی قرار بگیرد. معاینات ممکن است شامل معاینه ی فیزیکی یا آزمایش خون باشد. همچنین تصویر برداری MRI از مغز گاهی نیاز است. البته برای تشخیص این بیماری نظر پزشک متخصص لازم است. زیرا گاهی علائمی که اسکیزوفرنی دارد با علائم مصرف مواد یا بعضی از دارو های خاص یا سایر بیماری‌های روانی مشترک است. دو علامت توهم و صحبت کردن بی نظم طی یک دوره ی یک ماهه باید حتما در فرد مبتلا دیده شود تا این بیماری در وجود او تایید شود.
درمان بیماری اسکیزوفرنی
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری اسکیزوفرنی وجود ندارد و درمان های فعلی تنها می تواند شدت علائم را کنترل و مدیریت کند و تا حدودی تمرکز فرد را بالا ببرد. درمان های احتمالی برای شیزوفرنی استفاده از دارو های ضد روان پریشی همراه با کمک گرفتن از یک مددکار اجتماعی است. کمک گرفتن از مددکار برای توانبخشی حرفه ای کمک می کند تا فرد مهارت های لازم برای بازگشت کار و زندگی را یاد بگیرد. به هر حال پژوهشگران در تلاش هستند تا مشخص کنند که درمان قطعی برای بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
کمک گرفتن از روان درمانی
به طور کلی روش های درمان روان درمانی می توانند به افراد مبتلا به شیزوفرنی کمک کنند تا با شرایط خود کنار بیایند و به مشکلات ثانویه ای که در اثر اسکیزوفرنی به وجود می آید، مثل اضطراب افسردگی یا مشکل مصرف مواد کمک کند. البته پایبندی به درمان مهم است و متاسفانه اکثر افراد مبتلا به این بیماری خودشان درک یا تشخیص ابتلا را ندارند و برای ادامه ی برنامه های درمانی به کمک اطرافیان خود نیازمندند. اعضای خانواده باید به شدت مراقب این افراد باشند تا دست به کار های پر خطر نزنند.
درمان با شوک الکتریکی
در زمان هایی که فرد مبتلا به اسکیزوفرنی با استفاده از دارو های خاص بهبود پیدا نمی کند و در معرض خطر آسیب رساندن به خود یا اطرافیانتان است، ممکن است درمان یا تشنج الکتریکی برای این افراد توصیه شود. البته شوک الکتریکی درمان رایجی نیست. اما به طور کلی می تواند افرادی را که در معرض خطر خودکشی هستند، نجات دهد. در این درمان جریان الکتریکی به پوست سر اعمال می شود و قسمت های خاصی از مغز فرد را تحریک می کند. این تحریک باعث تشنج کوتاهی در فرد می شود که سبب بهبود عملکرد مغز در افراد می گردد. این روند درمانی معمولاً در زمان بیهوشی انجام می‌شود و برای فرد دردناک نیست.
حمایت خانواده و مراکز تحصیلی
اگر برای شما یا شخصی که از نزدیکان شماست ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی تشخیص داده شده است، حمایت خانواده و دوستان و اطرافیان می تواند تا حد زیادی به کاهش استرس کمک کند. در مراکز معتبر برنامه های آموزشی برای اعضای خانواده که چنین افرادی وجود دارد که کمک می کند راه و روش درست برخورد با فرد مبتلا را یاد بگیرد و در صورت نیاز به آن ها کمک شود. همچنین خانواده هایی که مشکل مشابه دارند با به اشتراک گذاشتن تجربیات خود می توانند به یکدیگر کمک کنند. افراد خانواده باید به خوبی بیاموزند که راه های کنترل فرد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی چیست.
مقایسه اسکیزوفرنی و روان پریشی
ممکن است اسکیزوفرنی و بیماری روان پریشی با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. اما این دو بیماری یکسان نیستند. در فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، روان پریشی نیز می تواند رخ دهد. اما همه ی افراد مبتلا به اختلال روان پریشی، شیزوفرنی را تجربه نمی کنند. روان پریشی یک اختلال مربوط به سلامت روان است که درمان های رایج تری نسبت به اسکیزوفرنی در علم روز برای آن وجود دارد.
مقایسه اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی
این بیماری ها هر دو بیماری روانی مزمن هستند. ممکن است بعضی از ویژگی های علائم آن ها با هم مشترک باشد. اما تفاوت های مشخصی نیز وجود دارد. اختلال دوقطبی باعث تغییرات شدید در خلق و خو می شود. این نوسانات بین شیدایی و افسردگی تغییر می کند. در بین این دو حالت ممکن است فرد مبتلا به اختلال دو قطبی توهم و هذیان را هم تجربه کند و تغییرات خلق و خو کارهای روزمره را برای او سخت کند. اما مبتلایان به اسکیزوفرنی علاوه بر وجود توهم و هذیان، تفکر و گفتار آشفته را نیز تجربه می کنند و بر خلاف مبتلایان به دوقطبی، علائم شیدایی ندارند.
آمار هایی از بیماری اسکیزوفرنی
- اسکیزوفرنی را معمولاً در اواخر نوجوانی تا اوایل سی سالگی تشخیص می دهند
- مردان اکثراً علائم را زود تر از زنان نشان می دهند و بیماری را در آن ها زودتر تشخیص می دهند
- به طور کلی اسکیزوفرنی در مردان شایع تر از زنان است
- تحقیقات نشان می دهد که این بیماری در کمتر از یک درصد افراد رخ می دهد
- منابع موثق در سراسر دنیا خبر از ابتلای ۲۱ میلیون نفر به شیزوفرنی در سراسر جهان می دهند
- پژوهش ها نشان می دهد که بیش از نیمی از افراد مبتلا به این بیماری معمولاً بیماری روانی دیگری را نیز تجربه می‌کند
چشم انداز اسکیزوفرنی
شیزوفرنی به خودی خود یک بیماری کشنده نیست. اما به هر حال اثراتی که روی فرد دارد، ممکن است به رفتار های پر خطر و مضری برای خود فرد یا برای اطرافیان او منجر شود. حدود یک سوم از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی علائمی دارند که با گذشت زمان بدتر می شود. در واقع عدم دنبال کردن روند درمانی احتمال بدتر شدن را تشدید می کند. متأسفانه حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری با خودکشی می میرند. یا اینکه در معرض خطر ابتلا به مشکلات مزمن سلامتی به ویژه بیماری های قلبی هستند. بسیاری از افراد مبتلا به دلیل مشکلاتی که در محیط درس یا کار پیدا می کنند در طول زندگی خود بی خانمان می شوند. اما افرادی که تن به درمان می دهند و علائم آن ها قابل کنترل است می توانند بدون مشکل جدی زندگی خود را ادامه دهند.
پیشگیری از ابتلا به اسکیزوفرنی
با دانستن علائم و مشکلات این بیماری، اکثر افراد به این فکر می افتند که بدانند راه پیشگیری از بیماری اسکیزوفرنی چیست؟ یافتن پاسخ این سوال سهم زیادی از پژوهش های محققان در سال‌های اخیر را به خود اختصاص داده است. به طور کلی علائم اسکیزوفرنی می تواند برای مدتی از بین برود و سپس دوباره برگردد. پس نمی توان گفت که راه قطعی برای پیشگیری یا درمان آن وجود دارد. به طور کلی با دور بودن از مصرف مواد مخدر روانگردان و دور بودن از هرگونه رفتار پر خطر می توان از ابتلا به این بیماری دور ماند. متاسفانه رفتار های پر خطر والدین می تواند بر فرزندانی که در آینده به دنیا می آیند تاثیر داشته باشد.
منبع
نظر بدهید